Protiv navedene pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408, u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovani su revizijski navodi da je drugostepeni sud učinio bitnu povredu iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP, s obzirom na to da je činjenično stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi, kao i ukazivanje na bitnu povredu postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, zato što ta povreda ne predstavlja dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP. Suprotno tvrdnji revidenta, drugostepeni sud je ocenio bitne žalbene navode i naveo razloge koje je uzeo u obzir po službenoj dužnosti, pa u drugostepenom postupku nije učinjena ni bitna povreda postupka iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je u radnom odnosu na neodređeno vreme u Osnovnom sudu u Somboru, raspoređena na radnom mestu „...“, u zvanju „referent“. Na osnovu rešenja tužene od 15.04.2016. godine, tužilji je počev od 01.03.2015.godine određen koeficijent za obračun i isplatu plate VIII platnog razreda, 12 platne grupe u visini od 2,18, i osnovicom za obračun i isplatu plate koja će se utvrđivati za svaku budžetsku godinu u skladu sa Zakonom o budžetu Republike Srbije. Osnovna plata tužilje za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, obračunata je tako što je osnovica za obračun i isplatu koju utvrđuje Vlada RS, pomnožena sa koeficijentom. U dostavljenim obračunskim listima plata za tužilju, ne postoje posebne stavke iz kojeg bi se moglo zaključiti koji elementi ulaze u koeficijent tužilje prilikom isplate plate, niti su iskazne naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu. Podaci o efektivnim satima rada utvrđeni su iz obračunskih lista za tužilju za sporni period, koji ne zavise od odsustvovanja državnog službenika i nameštenika sa rada na ime godišnjeg odmora, plaćenog odsustva i odsustva u dane praznika.

Izvršena je analiza osnovne zarade nameštenika koji pripada VI platnoj grupi i ima koeficijent osnovne plate 1,00, i utvrđeno je da je zarada tog nameštenika manja od minimalne zarade, iz kojih razloga se svakog meseca utvrđuje dodatak na zaradu do visine minimalne zarade, evidentirane u obračunskom listana kao „razlika do minimalne zarade“. Na osnovu nalaza veštaka finansijske struke utvrđena je visina naknade na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za sporni period, primenom parametra iz Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 22/97, 21/98 i 31/2001), prema poslednje objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike za decembar 2010 godine o visini prosečne zarade u privredi Republike Srbije. U skladu sa nalazom i mišljenjem veštaka tužilja je opredelila postavljen tužbeni zahtev.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je primenom člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu, odredaba Zakona o državnim službenicima, Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, broj 95/2008), Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, broj 25/2015) i Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnik RS“, broj 38/2019), ocenio da tužilja osnovano potražuje naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini mesečne naknade, obzirom da tužena nije dokazala da su predmetni troškovi isplaćeni. Pri tom imajući u vidu da je plata nameštenika sa koeficijentom 1,00 manja od minimalne zarade, usled čega zaključuje da koeficijent za obračun i isplatu plata, ne sadrži naknade po navedenim osnovama, te da je odredba o koeficijentu iz Posebanog kolektivnog ugovora za državne organe iz 2015. godine deklaratornog karaktera, jer u istom nije iskazan udeo tih naknada. Na osnovu nalaza veštaka finansijske struke utvrdio je visinu novčanog potraživanja shodno odredbama Opšteg kolektivnog ugovora iz 1997. godine sa izmenama iz 2001. godine, odnosno primenom poslednje regulative koja je predviđala parametre u pogledu visine toplog obroka i regresa, pa je usvojio postavljeni tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev tužilje, nalazeći da Poseban kolektivni ugovor za državne organe iz 2015. godine, propisuje da su u koeficijentu sadržani i naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmor, a činjenica da se iz koeficijenta za obračun plate tužilje od 2,18, u isplatnim listama ne vidi koji procenat ili nominalni iznos predstavlja predmetne troškove, ne stvara osnov za isplatu tih naknada i da je irelevatno za odlučivanje u ovoj pravnoj stvari okolnost što namešteniku iz IV platne grupe, koji ima koeficijent osnovne zarade 1,00, predmetne naknade nisu sadržane u koeficijentu, obzirom da je njegova osnovna zarada niža od minimalne zarade.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 2. stav 2. Zakona o radu (''Službeni glasnik RS" br.24/05, ...113/2017) propisano je da se odredbe ovog zakona primenjuju i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno. Prema članu 8. st. 2. Zakona o radu, opštim aktom i ugovorom o radu mogu da se utvrde veća prava i povoljniji uslovi rada od prava i uslova utvrđenih zakonom, kao i druga prava koja nisu utvrđena zakonom, osim ako zakonom nije drugačije određeno, u kom delu norma upućuje na primenu posebnih zakona, predviđenih zakonskih ograničenja i primenu imperativnih normi u određenim radnim sredinama, kao u konkretnom slučaju.

Članom 118. Zakona o radu, uređeno je pitanje naknade troškova zaposlenih u vezi sa radom, a tačkom 5. i 6. predviđeno je da zaposleni pored ostalog imaju pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i regres za korišćenje godišnjeg odmora. Visina troškova iz stava 1. tačke 5. ovog člana, mora biti izražena u novcu (stav 2). Dakle, Zakon o radu ne propisuje, niti ograničava pravo na naknadu troškova na određeni minimium ili maksimum, s tim što poslodavci treba da utvrde uslove, način i visinu toplog obroka i regresa svojim opštim aktom (kolektivnim ugovorom ili pravilinikom oradu) ili ugovorom o radu sa svakim zaposlenim.

Zakon o državnim službenicima („Službeni glasnik RS“, broj 79/05, 81/05, 83/05, 64/07, 67/07, 116/08 i 104/09) je lex specialis, u odnosu na Zakon o radu kao opšti propis iz oblasti radnopravnih odnosa, kojim se uređuju prava i dužnosti državnih službenika i nameštenika, s tim da se pojedina prava i dužnosti pojedinih kategorija državnih službenika za koje to priroda njihovih poslova zahteva, mogu drugačije urediti posebnim zakonom (član. 1). Na prava i dužnosti državnih službenika koji nisu uređeni ovim ili posebnim zakonom ili drugim propisom, primenjuju se opšti propisi o radu i poseban kolektivni ugovor za državne organe (član 4. stav 1.) Državni službenik ima pravo na platu, naknade i druga primanja prema zakonu kojim se uređuju plate u državnim organima (član 13.).

Zakon o platama državnih službenika i nameštenika (''Službeni glasnik RS" br.62/06, 63/06 i 115/06) je poseban zakon koji uređuje pitanje plata, naknada i drugih primanja državnih službenika i nameštenika (član 1.). Plate državnih službenika i nameštenika sastoje se od osnovne plate i dodatka na platu u koju se uračunavaju i porezi i doprinosi koji se plaćaju iz plate (član 2). Odredbom člana 37. navedenog zakona, predviđeno je pravo državnih službenika na naknadu određenih troškova (za dolazak i odlazak sa rada, za smeštaj i ishranu dok radi i boravi na terenu i na naknadu troškova koji su izazvani privremenim ili trajnim premeštajem u drugo mesta rada), a uslovi za naknadu tih troškova, njihova visina i način na koji se ostvaruju, propisuju se uredbom Vlade. Ovim zakonom nije predviđeno pravo državnih službenika na naknadu troškova za ishranu i regres, a saglasno članu 39. navedenog zakona, propisana je mogućnost da se posebnim kolektivnim ugovorom za državne organe mogu utvrditi i druga primanja državnih službenika prema opštim propisima o radu.

Prema odredbi člana 29. Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe („Službeni glasnk RS“ br.25/2015, 50/2015, 20/2018 i 34/2018) koji je bio u primeni u spornom periodu, zaposleni ima pravo na odgovarajuću platu, koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, odnosno ovim ugovorom (stav 1.). Osnovna plata zaposlenog se određuje množenjem koeficijenta sa osnovicom za obračun i isplatu plate, pri čemu su u koeficijentu, u skladu sa zakonom kojim se uređuje način utvrđivanja plata državnih službenika i nameštenika, sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora ( stav 2.).

Dakle, posebnim zakonima koji uređuju prava državnih službenika pored ostalog i pravo na platu, naknadu plate, naknadu troškova i druga primanja, nije izričito garantovano pravo na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. S tim u vezi, ni Uredba o naknadi troškova i otpremnine državnih službenika i nameštenika koja uređuje uslove način i visinu naknade troškova ovim licima koji se navode u članu 2. Uredbe, ne predviđa da su pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, posebna vrsta takvih troškova na koje državni službenici i nameštenici imaju pravo.

Zakon o radu, kao opšti radnopravni propis, na čiju mogućnost primene pri zaključivanju posebnog kolektivnog ugovora za državne organe upućuje odredba člana 39. Zakona o platama državnih službenika i nameštenika, u odredbi člana 118. tačka 5. i 6. propisuje da zaposleni pored ostalog ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora i sadrži upućujuću normu da se opštim aktom može utvrditi pravo zaposlenog, odnosno državnog službenika i nameštenika na ovakvu vrstu drugog primanja.

Kako je u postupku kolektivnog pregovaranja donet Poseban kolektivni ugovor za državne organe, kojim je regulisano da su u koeficijentu, kao jednog od elemenata za obračun i isplatu plate u skladu sa zakonom, sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, to ne postoji obaveza tužene da kao poslodavac državnih službenika i nameštenika, utvrdi pravo svojih zaposlenih na ovakvu vrstu drugih, posebnih primanja, niti ima uslova za primenu Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br.22/97, 21/98 i 31/2001) i Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br.50/2008, 104/2008-Aneks 1 i 8/2009-Aneks 2), čija je primena odložena, u skladu sa Sporazumom o razvoju socijalnog dijaloga.

Osim toga, na korisnike budžetskih sredstava, kao u konkretnom slučaju, primenjuju se pravilna iz Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade, drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14), Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu, koja su imperativne prirode i obaveze koje preuzimaju, moraju odgovarati aproprijaciji koja im je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 2. st. 1. t. 8 i član 54. Zakona o budžetskom sistemu "Sl. glasnik RS", br. 54/2009... i 68/2015 - dr. zakon). Zato nije moguće primeniti bilo koje korektivno pravilo, a prema članu 105. Zakona o budžetskom sistemu, ako su odredbe drugih zakona u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.

Suprotno navodima revizije, pravilan je zaključak drugostepenog suda da se državni službenik nalazi u posebnom režimu radnih odnosa na koje se primenjuju posebni propisi u ostvarivanju prava, obaveza i odgovornosi iz radnog odnosa i da prilikom odlučivanja o pravu na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nema mogućnosti primene odredbi Zakona o radu, odnosno propisa koji se odnose na opšti režim radnih odnosa, jer je pitanje plata i predmetnih naknada regulisano odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za državne organe, pa nisu osnovni navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Stoga, u konkretnom slučaju ne postoji osnov ni u posebnom, ni u opštem propisima za ostvarivanje prava na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u utuženom periodu, jer nema odgovarajućeg kolektivnog ugovora kao opšeg akta i instrumenta za njihovu konkretnu realizaciju, iz kojih razloga je pravilno drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je odbio tužbeni zahtev tužilje.

Pravilno je doneta i odluka o troškovima postupka na osnovu člana 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, shodno članu 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić