Apelacioni sud u Nišu je, presudom Gž 752/22 od 19.04.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačio presudu Osnovnog suda u Nišu P 6771/2020 od 14.10.2021. godine, u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke u delu koji se odnosi na KP br. ... K.O. ... i stavu šestom izreke, tako da glasi: u stavu drugom izreke, da se utvrđuje pravo svojine i državine tuženog-protivtužioca BB iz ... na KP br. ..., zemljište pod zgradom u površini od 0,64 ara i zemljište uz zgradu u površini od 0,03 ara, upisano u list nepokretnosti broj ... K.O. ..., po osnovu održaja. Stavom trećim izreke, utvrđeno je da je ustanovljeno pravo službenosti pešačkog prolaza preko KP br. ... K.O. ..., kao poslužnog dobra vlasništvo tuženog-protivtužioca BB iz ..., radi pešačkog prilaza do KP br. ... K.O. ..., kao povlasnog dobra, vlasništvo tužioca- protivtuženog AA iz ..., u jugoistočnom delu KP br. ... K.O. ... u površini od 10 m2 i to: deo od 3 m2 na skici veštaka geometra obojen narandžastom bojom u merama i granicama: sa severa u tri preloma od 1,71 m, 1,73 m i 0,15 m do KP br. ...; sa istoka od 0,85 m do KP b r. ..., sa juga u tri preloma 1,55 m, 1,73 m do preostalog dela jugoistočnog dela KP br. ... i 1,37 m do KP br. ... i sa zapada 1,70 m do KP br. ..., kao i deo od 7 m2 na skici veštaka geometra obojen zelenom bojom, sa severa u tri preloma od 2,50 m, 2,67 m do objekta tuženog na KP br. ... i 0,22 m, do preostalog dela KP br. ..., sa istoka 0,64 m do KP br. ..., sa juga 0,15 m, 1,73 m, 1,71 m i 1,70 m do preostalog dela KP br. ... i 4,75 m do KP br. .. i sa zapada 4,74 m do KP br. ... K.O. ... . Stavom četvrtim izreke, odbačena je, kao nedozvoljena, protivtužba tuženog-protivtužioca BB iz ... u delu u kojem je tražio da se utvrdi njegovo pravo svojine na KP br. ... K.O. ... upisano u list nepokretnosti broj ... K.O. ..., po kulturi zemljište pod zgradom u površini od 0,64 ara i zemljište uz zgradu u površini od 0,03 ara, te da se tužilac-protivtuženi obaveže da prizna i omogući tuženom-protivtužiocu upis ovog prava u javnima knjigama na njegovo ime. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi-protivtužilac da tužiocu-protivtuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 181.571,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi-protivtužilac je izjavio blagovremenu reviziju iz svih zakonskih razloga.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, na osnovu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20) i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Revident u reviziji ukazuje da je pobijana presuda protivrečna sama sebi i razlozima i da je nerazumljiva, što je sadržaj bitne povrede odredaba parničnog postupka propisane odredbom člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona parničnom postupku. Međutim, ta bitna povreda nije razlog zbog koga revizija može da se izjavi, na osnovu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su suvlasnici KP br. ..., ..., ... i ..., sve upisane u list nepokretnosti broj ... K.O. ... i to tužilac- protivtuženi sa udelom od 1/3, a tuženi-protivtužilac sa udelom od 2/3. Parnične stranke su takođe suvlasnici i objekata koji se nalaze na tim parcelama i to sa udelima od po 1/2. Predmetne parcele nastale su od ranije postojećih KP ... i ... K.O. ... u odnosu na koje su pravni prethodnici parničnih stranaka izvršili pismenu deobu, rešenjem Prvog opštinskog suda u Beogradu R 721/65 od 13.07.1965. godine, nakon čega su pravni prethodnici tužioca-protivtuženog, a posle njih i tužilac- protivtuženi, nesmetano držali i koristili KP br. ... i ..., sa objektima na tim parcelama, dok su pravni prethodnici tuženog-protivtužioca, a posle njih i tuženi- protivtužilac nesmetano držali i koristili KP br. ... i ..., sa objektima na tim parcelama. Tužilac-protivtuženi je za prolaz do KP br. ... koristio deo KP br. ... u ukupnoj površini od 10 m2, u merama i granicama utvrđenim od strane sudskog veštaka geometra koje su navedene u izreci presude.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredbe člana 20, 33. i 56. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, utvrdio pravo svojine i državine tužioca-protivtuženog na KP br. ... i ... K.O. ... i objektima na tim parcelama i utvrdio pravo svojine tuženog-protivtužioca na KP br. ... i ... K.O. ... i objektima na tim parcelama, imajući u vidu da parnične stranke na licu mesta faktički drže i koriste predmetne parcele i objekte, onako kako su ih nasledili od svojih pravnih prethodnika, a koji su iste podelili još rešenjem od 13.07.1965. godine, te od tada parnične stranke nikada nisu osporavale jedna drugoj pravo svojine na predmetnim katastarskim parcelama i objektima na njima. Tužbeni zahtev tužioca-protivtuženog za utvrđenje prava tražene službenosti pešačkog prolaza preko KP ... u korist KP ..., prvostepeni sud je odbio nalazeći da je tužilac- protivtuženi na toj parceli, u vreme kada je koristio sporni prolaz, bio upisan kao suvlasnik te parcele, te da mu tuženi-protivtužilac nije ni mogao da brani da istu koristi, a da je tužilac-protivtuženi tek upisom prava svojine u javnim knjigama na parcelama koje faktički drži, postao vlasnik svojih parcela, te da se službenost ne može da stekne u korist jednog suvlasnika na delu suvlasničke stvari, zbog čega je odbijen i protivtužbeni zahtev tuženog-protivtužioca da mu tužilac-protivtuženi isplati traženu naknadu na ime ustanovljene službenosti. Tužbu tužioca- protivtuženog u delu kojim je tražio da se utvrdi da je tuženi-protivtužilac nosilac prava svojine na KP br. ... K.O. ..., prvostepeni sud je odbacio, nalazeći da se radi o nedozvoljenom raspolaganju tuđim pravom.

Drugostepeni sud je, pobijanom presudom, preinačio prvostepenu presudu u delu koji se odnosi na KP ... K.O. ... tako što je utvrdio pravo svojine i državine tuženog-protivtužioca na toj parceli nalazeći da tužilac-protivtuženi, u smislu odredbe člana 194. stav 2. Zakona parničnom postupku, ima pravi interes za podnošenje te tužbe pošto se pravo službenosti, na osnovu odredbe člana 49. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, može ustanoviti samo na poslužnom dobru koje je u svojini drugog vlasnika, pa tužilac-protivtuženi ima interes da u ime tuženog-protivtužioca traži utvrđenje isključivog prava svojine tuženog- protivtužioca na KP ..., kao poslužnom dobru, a radi ispunjenja zakonskih uslova za utvrđenje prava službenosti na toj parceli. Pošto je tužilac-protivtuženi zahtev za utvrđenje prava svojine tuženog-protivtužioca na KP ... K.O. ... istakao u svojoj tužbi kojom je inicirao pokretanje konkretnog parničnog postupka, to je u trenutku kada je tuženi-protivtužilac istakao takav isti zahtev u svojoj protivtužbi, o tom tužbenom zahtevu između istih stranaka već tekla parnica, pa je drugostepeni sud primenom odredbe člana 203. stav 1. i 3. Zakona parničnom postupku, preinačio stav četvrti izreke prvostepene presude tako što je odbacio, kao nedozvoljenu, protivtužbu tuženog-protivtužioca u delu koji se odnosi na njegovo pravo svojine na KP br. ... K.O. ... . Drugostepeni sud je utvrdio da je ustanovljeno pravo službenosti pešačkog prolaza tužioca-protivtuženog preko KP br. ... K.O. ..., kao poslužnog dobra, radi pešačkog prolaza do KP br. ... K.O. ..., kao povlasnog dobra, vlasništvo tužioca-protivtuženog imajući u vidu da tužilac-protivtuženi, kao isključivi vlasnik i korisnik KP br. ... K.O. ..., po osnovu fizičke podele parcela iz 1965. godine, unazad više od 20 godina neprekidno koristi, kao prilazni put do navedene parcele, sada spornu KP br. ... K.O. ..., čiji je isključivi vlasnik i korisnik po osnovu navedene podele iz 1965. godine tuženi-protivtužilac, u merama i granicama utvrđenim veštačenjem od strane sudskog veštaka geometra, pri čemu se tužilac-protivtuženi tome nije protivio, pa je, po mišljenju drugostepenog suda, tužilac-protivtuženi na taj način faktički ostvarivao stalnu službenost prolaza, uz saglasnost tuženog-protivtužioca, čime je stekao predmetnu službenost održajem na osnovu odredbe člana 54. i 56. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.

U konkretnom slučaju, nije sporno da su pravni prethodnici parničnih stranaka, fizičkom deobom izvršenom 1965. godine, dobili u isključivu svojinu parcele na kojima je u javnim knjigama upisano suvlasništvo parničnih stranaka, tako što su, od tada, pravni prethodnici tužioca-protivtuženog, i tužilac-protivtuženi držali i koristili KP br. ... K.O. ..., dok su pravni prethodnici tuženog-protivtužioca i tuženi-protivtužilac držali i koristili KP br. ... K.O. .... U istom tom periodu su pravni prethodnici tužioca-protivtuženog i tužilac- protivtuženi, kao povlasno dobro, a za prolaz do svoje parcele KP br. ... K.O. ..., koristili parcelu ... K.O. ..., u merama i granicama utvrđenim veštačenjem od strane sudskog veštaka geometra.

Odredbom člana 16. stav 4. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, propisano je da suvlasnici sporazumno određuju način deobe stvari, a u slučaju da se ne može postići sporazum, odlučuje sud. Stvarna službenost stiče se održajem kada je vlasnik povlasnog dobra faktički ostvarivao službenost za vreme od 20 godina, a vlasnik poslužnog dobra se tome nije protivio na osnovu odredbe člana 54. stav 1. istog Zakona. Vlasnik povlasnog dobra može zahtevati da se prema vlasniku poslužnog dobra utvrdi postojanje stvarne službenosti, jer je tako propisano odredbom člana 56. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

U konkretnom slučaju, pravni prethodnici parničnih stranaka, su kao suvlasnici na predmetnim nepokretnostima, sporazumno odredili način njihove deobe, tako što su, pred Prvim opštinskim sudom u Nišu u predmetu R 721/65, na osnovu rešenja od 13.07.1965. godine, raskinuli svoju imovinsku zajednicu, pa je tako pravnim prethodnicima tuženog-protivtužioca u svojinu pripala, između ostalog, KP br. ... na kojoj je, od tada, ustanovljeno pravo službenosti pešačkog prolaza do KP br. ... K.O. ..., kao povlasnog dobra, vlasništvo tužioca-protivtuženog, u merama i granicama utvrđenim veštačenjem. Kod takvog stanja stvari, sledi da je tužilac- protivtuženi stekao pravo službenosti pešačkog prolaza preko KP br. ... K.O. ..., kao poslužnog dobra, vlasništvo tuženog-protivtužioca, a radi pešačkog prolaza do svoje KP br. ... K.O. ..., kao povlasnog dobra, na osnovu odredbe člana 54. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, pa je tužbeni zahtev tužioca-protivtuženog za utvrđenje postojanja te stvarne službenosti osnovan, na osnovu odredbe člana 56. stav 1. istog Zakona.

Navodima revizije tuženog-protivtužioca o tome da Zakon o osnovama svojinskopravnih odnosa ne daje mogućnost sticanja stvarne službenosti na sopstvenoj stvari, a shodno tome ni na stvarima u susvojini u korist lica koje je suvlasnik nepokretnosti, ne dovodi se u sumnju pravilnost pobijane presude. U konkretnom slučaju, suvlasnička zajednica na predmetnim nepokretnostima raskinuta je rešenjem Prvog opštinskog suda u Nišu R 721/65 od 13.07.1965. godine, tako što je, od tada, predmetna KP ... K.O. ..., u isključivom vlasništvu prvo pravnih prethodnika tuženog-protivtužioca, a potom tuženog-protivtužioca, što znači da tužilac-protivtuženi, utvrđenje postojanja stvarne službenosti na toj parceli, osnovano traži, jer on nije suvlasnik te parcele već je isključivi vlasnik parcele koja je poslužno dobro, KP br. ... K.O. ..., imajući u vidu da se od podele suvlasničkih nepokretnosti, 1965. godine, KP br. ... K.O. ..., neprekidno koristi kao prilazni put do KP ... K.O. ..., u merama i granicama utvrđenim veštačenjem.

Navodi revizije revidenta o tome da postoji drugi pravac do poslužnog dobra tužioca-protivtuženog koji se prostire između drugih parcela na koji način se stvarna službenost vrši putem koji manje opterećuje poslužno dobro, su bez uticaja na odlučivanje. Vlasnik poslužnog dobra može zahtevati da prestane pravo stvarne službenosti kao kada ona postane nepotrebna za korišćenje povlasnog dobra ili kada prestane drugi razlog zbog koga je ona zasnovana, na osnovu odredbe člana 58. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, ali to nije predmet ove parnice.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1., 154. i 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić