Rešenjem Višeg suda u Beogradu Gž 7108/19 od 02.11.2021. godine, stavom prvim izreke, preinačeno je prvostepeno rešenje u stavu drugom izreke i obavezan krajnji korisnik da predlagaču za navedene tri katastarske parcele isplati iznos od 768.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 06.03.2019. godine, kao danom presuđenja do isplate. Stavom drugim izreke, potvrđeno je prvostepeno rešenje u stavu četvrtom izreke i žalba krajnjeg korisnika u tom delu odbijena kao neosnovana.

Protiv pravnosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, u delu kojim je preinačeno prvostepeno rešenje, predlagač je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Krajnji korisnik nije podneo odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao drugostepeno rešenje u pobijanom delu primenom člana 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ br 72/11 ... 18/20) u vezi sa članom 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku i utvrdio da je revizija predlagača osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem opštinskog organa uprave od 21.11.2012. godine, od pravnog prethodnika predlagača eksproprisane su katastarske parcele broj .. površine 1724 m2, broj .. površine 338 m2 i broj .. površine 338 m2 u katastarskoj opštini ..., i prenete u korist Grada Beograda, za potrebe Direkcije za građevinsko zemljište za izgradnju Beograda JP. Eksproprijacija je izvršena radi izgradnje saobraćajnice „Severna tangenta“, na osnovu plana detaljne regulacije i rešenja Vlade Republike Srbije od 20.10.2011. godine o utvrđivanju javnog interesa za eksproprijaciju. U rešenju je navedeno da će se naknada za eksproprisane nepokretnosti odrediti u posebnom postupku i da će istu isplatiti Direkcija za građevinsko zemljište i izgradnju Grada Beograda JP. Naknada nije isplaćena predlagaču. U postupku određivanja naknade od poreske uprave pribavljen je izveštaj, po kome je tržišna vrednost za navedene katastarske parcele poljoprivrednog zemljišta 320,00 po 1 m2. Veštačenjem je utvrđena tržišna naknada od 7.256,64 dinara za 1 m2 eksproprisanih parcela, što spram ukupno eksproprisane površine predstavlja 17.415.916,20 dinara.

Prvostepeni sud, na osnovu odredbi članova 41. stav 2., 42. Zakona o eksproprijaciji i 132. Zakona o vanparničnom postupku, te pozivom na stav Ustavnog suda iz odluke Už 5686/2011 od 28.02.2013. godine, po kome sud, pored procene koju je dala poreska uprava može da izvede i druge dokaze koje učesnici predlažu i da odredi veštačenje, ukoliko proceni da je od značaja za određivanje visine naknade, dosuđuje naknadu u visini procenjene tržišne vrednosti eksproprisanih parcela od strane veštaka. Ovo iz razloga jer je procena poreske uprave izvršena jedino na osnovu relevantnih činjenica za poljoprivredno zemljište, bez izlaska na teren i bez upoređivanja sa izvršenim prometom za druge katastarske parcele u neposrednoj blizini, kako bi se mogla utvrditi realna visina tržišne vrednosti. Poreska uprava nije uzela u obzir Rešenje o utvrđivanju iznosa prosečne cene kvadratnog metra odgovarajućih nepokretnosti po zonama na teritoriji Grada Beograda za utvrđivanje poreza na imovinu za 2015. godinu, koje je objavljeno u „Službenom listu Grada Beograda“ br. 88 od 28.11.2014. godine, niti Odluku o izmenama i dopunama odluke o određivanju zona i najopremljenih zona na teritoriji Grada Beograda za utvrđivanje poreza na imovinu koja je objavljena u „Službenom listu Grada Beograda“ broj 87 od 28.11.2014. godine, prema kojima katastarska Opština Borča pripada petoj zoni gde je cena jednog 1 m2 građevinskog zemljišta 2.600,00 dinara, a predmetno zemljište je građevinsko zemljište na osnovu rešenja Gradske opštine Palilula – Odeljenja za imovinsko-pravne poslove broj 465-113/2012-I-3 od 17.07.2012. godine, pošto su parcele ušle u sastav građevinskih parcela „S12“, „S32“ i „S10“ u KO Borča na osnovu Programa o uređivanju i davanju u zakop građevinskog zemljišta za 2012. godinu („Službeni list Grada Beograda“ br 55/11). Iz iznetih razloga sud je procenu poreske uprave prihvatio samo kao jednu od mogućih dokaznih sredstava, koja u konkretnom slučaju ne može biti merodavna za procenu tržišne vrednosti, pošto su po članu 82. Zakona o planiranju i izgradnji predmetne parcele gradsko građevinsko zemljište.

Drugostepeni sud ne prihvata razloge koji su opredelili prvostepeni sud za utvrđenje visine naknade, pošto je eksproprisano zemljište u momentu donošenja rešenja bilo poljoprivredno bez ikakve infrastrukture, u vreme donošenja rešenja o eksproprijaciji vlasnik parcela nije izvršio prenamenu iz poljoprivrednog u građevinsko i za to platio naknadu, a procena tržišne vrednosti po zakonskom rešenju poverena je isključivo poreskoj upravi u svrhu sprečavanja da tržišna cena eksproprisanog zemljišta bude određena bez jasnih kriterijuma i metodologije procene, na proizvoljan, neodređen i nepouzdan način od strane pravnih i fizičkih lica.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da su revizijski navodi predlagača kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava u pobijanom rešenju osnovani.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br 53/95 ... 106/2016 – autentično tumačenje), propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drugačije propisano, a stavom 2. istog člana da procenu tržišne cene iz stava jedan ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima.

Proizilazi da se visina naknade za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište utvrđuje prema tržišnoj vrednosti oduzetog zemljišta koju, između ostalog, određuje i karakter tog zemljišta, kvalitet, klasa, mesto nalaženja, udaljenost odnosno blizina naseljenog mesta i asfaltnog puta, postojanje i udaljenost infrastrukturne instalacije i drugih korektivnih faktora, koji utiču na tržišnu vrednost nepokretnosti. Vrednost nepokretnosti određuje se prema tržišnoj ceni u vreme utvrđivanja visine naknade, odnosno u vreme donošenja odluke o naknadi. Procenu tržišne cene daje nadležni organ za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno poreska uprava. Međutim, kada se visina tržišne naknade utvrđuje u vanparničnom postupku ne može se uskratiti izvođenje drugih dokaza predviđenih zakonom, niti ocena dokaza na osnovu kojih bi se razjasnili svi relevatni parametri i korektivni faktori koji su opredeljujući za tržišnu vrednost nepokretnosti. Stoga, po oceni Vrhovnog kasacionog suda, drugostepeni sud pogrešno zaključuje da se može prihvatiti jedino procena poreske uprave. Procena ovog državnog organa u sudskom postupku podleže proveri, u skladu sa dokaznom aktivnošću predlagača, pa se visina tržišne vrednosti ceni spram svih kriterijuma koji opredeljuju ponudu i tražnju, odnosno koji su uslovili realizovani promet na određenom lokalitetu. Pogrešan je zaključak drugostepenog suda da se u konkretnom slučaju imaju primeniti jedino kriterijumi koji opredeljuju tržišnu vrednost poljoprivrednog zemljišta, pošto je zemljište eksproprisano u korist protivnika predlagača za potrebe korisnika eksproprijacije, radi izgradnje saobraćajnice Severna tangenta, na osnovu Plana detaljne regulacije i rešenja Vlade Republike Srbije od 20.10.2011. godine o utvrđivanju javnog interesa za eksproprijaciju, te parcele ušle u sastav građevinskih parcela („S12“, „S32“ i „S10“ u KO Borča ) pre izvršene eksproprijacije.

Na osnovu iznetog, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je prvostepenim rešenjem pravilno utvrđena naknada za eksproprisane nepokretnosti, prema parametrima navedenim u nalazu i mišljenju veštaka, te da na ovako utvrđenu naknadu pripada i zakonska zatezna kamata od donošenja odluke 06.03.2019. godine po odredbama člana 277. Zakona o obligacionim odnosima. Pravilno je odlučeno i o troškovima postupka na osnovu članova 153. i 154. ZPP, u vezi članova 30. stav 2. i 139. Zakona o vanparničnom postupku.

Iz navedenih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Predlagač je uspeo u postupku po reviziji, ali kako nije postavio opredeljen zahtev za naknadu troškova postupka u skladu sa članom 163. stavovi 1. i 2. ZPP, na osnovu člana 165. stav 2. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić