U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužioca Zemljoradnička zadruga „...“ ..., čiji je punomoćnik Đorđe I. Kalanj, advokat iz ..., protiv tuženih Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo – Odeljenje u Zaječaru i Opštine Knjaževac, čiji je zakonski zastupnik Opštinsko pravobranilaštvo, a koju po punomoćju zastupa Željko Ristić, advokat iz ..., radi naknade štete, odlučujući o revizijama tuženih izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1544/2020 od 13.01.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 11.05.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužene Opštine Knjaževac, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1544/2020 od 13.01.2021. godine.

ODBACUJE SE, kao nedozvoljena, revizija tužene Republike Srbije, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž 1544/2020 od 13.01.2021. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tužioca za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Zaječaru P 126/2019 od 23.12.2019. godine, stavom prvim izreke, obavezane su tužene da tužiocu na ime naknade štete nastale na ovčarskoj farmi na lokaciji ... – ... – ... solidarno isplate iznose od 4.247.990,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.09.2018. godine do konačne isplate za ukradenu, oštećenu i uništenu opremu i mašine; iznos od 30.955.406,72 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 20.06.2018. godine do konačne isplate zbog uništenih i oštećenih građevinskih objekata; stavom drugim izreke, obavezane su tužene da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka solidarno isplate iznos od 1.284.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do konačne isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž 1544/2020 od 13.01.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijene su žalbe tuženih i presuda Višeg suda u Zaječaru P 126/2019 od 23.12.2019. godine, potvrđena u stavu prvom izreke za dosuđenu naknadu u iznosu od 4.247.990,00 dinara i iznosu od 30.955.406,72 dinara i u stavu drugom izreke; stavom drugim izreke, ista presuda preinačena je u preostalom delu stava prvog izreke tako što su obavezane tužene da tužiocu na dosuđene novčane iznose plate zakonsku zateznu kamatu i to na iznos od 4.247.990,00 dinara počev od 23.12.2019. godine, kao dana presuđenja do konačne isplate, dok je tužbeni zahtev tužioca za isplatu tražene zakonske zatezne kamate za period počev od 30.09.2018. godine pa do 22.12.2019. godine, odbijen kao neosnovan; na iznos od 30.955.406,72 dinara počev od 23.12.2019. godine kao dana presuđenja do konačne isplate, dok je tužbeni zahtev tužioca za isplatu tražene zakonske zatezne kamate za period počev od 20.06.2018. godine pa do 22.12.2019. godine odbijen kao neosnovan. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, blagovremene revizije izjavile su tužene Republika Srbija i Opština Knjaževac, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilac je dostavio odgovor na reviziju tuženih.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br: 72/11, ... 18/20) i utvrdio da je revizija tužene Opštine Knjaževac neosnovana, a revizija tužene Republike Srbije je nedozvoljena.

U postupku donošnja pobijane presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. stav 1. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti. U postupku po žalbi drugostepeni sud nije propustio da primeni, niti je nepravilno primenio odredbe procesnog zakona, što je bilo ili je moglo biti od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, rešenjem Privrednog suda u Zaječaru St 17/2011 od 07.02.2011. godine, pokrenut je stečajni postupak nad stečajnim dužnikom, ovde tužiocem, radi utvrđivanja postojanja stečajnog razloga i pozvane su stranke da u roku od 60 dana od dana isticanja rešenja na oglasnu tablu suda uplate predujam troškova stečajnog postupka. Kako stranke to nisu učinile u ostavljenom roku, Privredni sud u Zaječaru je na osnovu tada važećeg člana 153. stav 1. i člana 154. stav 2. Zakona o stečaju doneo rešenje St 17/2011 od 11.05.2011. godine, kojim je, između ostalog, odlučio da sva imovina stečajnog dužnika, ovde tužioca, sa stanjem na dan donošenja rešenja, kao i naknadno pronađena imovina, prelazi u svojinu Republike Srbije. Rešenje je postalo pravnosnažno dana 11.08.2011. godine, nakon što ga je svojom odlukom potvrdio Privredni apelacioni sud u Beogradu. Tužilac je izvršio primopredaju pokretne i nepokretne imovine u državinu tuženoj Opštini Knjaževac, na čijoj teritoriji se ista nalazila, što je utvrđeno na osnovu zapisnika o primopredaji od 19.03.2012. godine i 09.04.2012. godine. Iz ugovora o čuvanju kompleksa „...“ u ... i poslovne zgrade – sedišta ZZ „...“ ... u ... od 15.04.2012. godine, koji je zaključen između tužene Opštine Knjaževac i AA iz ..., utvrđeno je da je isti sklopljen u cilju čuvanja kompleksa od nastanka štete, na određeno vreme do određivanja krajnjeg korisnika i to počev od 15.04.2012. godine, za koju uslugu je tužena Opština izdvojila 10.000,00 dinara mesečno. Iz izveštaja koji je sastavljao AA dana 15.05.2012. godine, 15.07.2012. godine, 15.11.2012. godine, 15.01.2013. godine, 15.02.2013. godine i 15.03.2013. godine, utvrđeno je da je to lice periodično obaveštavalo Opštinsko veće Opštine Knjaževac o stanju u kompleksu ..., te da je pored ostalog, ukazivao da su se u periodu od 15.04.2012. godine do 15.05.2012. godine preko noći, desile provalne krađe, a da se dana 21.07.2012. godine desio i požar. Na osnovu uvida u kriminalističko-tehničku dokumentaciju, zapisnika o uviđaju i zapisnika o licu mesta RS MUP Sektora za vanredne situacije od 23.07.2012. godine, utvrđeno je da je dana 21.07.2012. godine, oko 14,00 časova na kompleksu farme ovaca u ataru sela ... vlasništva RS, koja je istu dodelila Opštini Knjaževac, te da je uzrok požara najverovatnije dejstvo otvorenog plamena izazvanog nehatnom ili namernom radnjom od strane nepoznatog počinioca i konstatovana su određena oštećenja nastala na pokretnim i nepokretnim stvarima. Odlukom Ustavnog suda Uz-850/2010 od 12.07.2012. godine, proglašene su neustavnim odredbe člana 150. do 154. Zakona o stečaju. Po objavljivanju navedene odluke, tužilac, kao izvršni dužnik, tražio je izmenu rešenja St 17/2011 od 11.05.2011. godine, pa je rešenjem Privrednog suda u Zaječaru St 17/11 od 17.01.2013. godine, pored ostalog, obustavljen stečajni postupak nad tužiocem kao izvršnim dužnikom, te je po pravnosnažnosti tog rešenja, tužena Opština Knjaževac, sačinila zapisnik 15.03.2013. godine kojim je vratila pokretne i nepokretne stvari tužiocu, koje su joj predate po osnovu rešenja Privrednog suda u Zaječaru St 17/2011 od 11.05.2011. godine. Prilikom primopredaje, na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja na terenu, konstatovana su oštećenja i uništenja na objektima koja su bila posledica požara koji se desio 21.07.2012. godine, ali i niza krađa pokretnih stvari. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka mašinske struke, utvrđena je visina štete na pokretnim stvrima koja je nastala kao posledica požara i krađa u ukupnom iznosu od 4.247.990,00 dinara, dok je na osnovu nalaza i mišljenja veštaka građevinske struke utvrđena visina štete na nepokretnostima – vanknjižnim objektima u ukupnom iznosu od 30.955.406,72 dinara.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je tužbeni zahtev tužioca osnovan u smislu odredbe člana 154, 155. i 206. Zakona o obligacionim odnosima s tim što je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu samo u pogledu početka toka dosuđene kamate pravilnom primenom odredbe člana 189. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su na utvrđeno činjenično stanje pravilno primenili materijalno pravo.

U ovoj parnici tužilac se legitimisao kao vlasnik na predmetnim pokretnim stvarima i nepokretnostima vanknjižnim objektima, na osnovu Ugovora o vraćanju prava vlasništva na pokretnim stvarima i nepokretnostima bez naknade od 20.01.1998. godine, zaključenom shodno članu 95. Zakona o zadrugama („Službeni list SRJ“ broj 41/96 i 12/98 i „Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 10/05 i 34/06) - imovina koja je bila u vlasništvu zadruga i zadružnih saveza posle 01. jula 1953. godine, a koja je preneta bez naknade drugim korisnicima, biće vraćena zadruzi iste vrste čija je bila; na osnovu pravnosnažnog rešenja Privrednog suda u Zaječaru St 17/11 od 11.05.2011. godine (kojim je pored ostalog odlučeno da sva imovina stečajnog dužnika, ovde tužioca, sa stanjem na dan donošenja rešenja, kao i naknadno pronađena imovina prelaze u svojinu Republike Srbije, kao i na osnovu rešenja Privrednog suda u Zaječaru St 17/11 od 17.01.2013. godine i zapisnika Opštine Knjaževac od 15.03.2013. godine kojim je Opština Knjaževac vratila pokretne stvari i nepokretnosti tužiocu koje su joj predate po napred navedenom rešenju. Osnov ove parnice nije utvrđenje prava svojine na nepokretnostima – zemljištu (objekti su vanknjižni) već je osnov spora naknada štete na pokretnim stvarima i vanknjižnim objektima (upravnoj zgradi, zgradi nadstrešnice, ovčarnicima, magacinskoj zgradi i muzilištu) koje su navedenim ugovorom o vraćanju prava vlasništva na pokretnim i nepokretnim stvarima bez naknade od 20.01.1998. godine vraćene tužiocu, zbog čega i po oceni ovog suda tužilac jeste aktivno legitimisan u ovoj parnici za naknadu štete na predmetnim pokretnim stvarima i nepokretnostima – vanknjižnim objektima, pa je neosnovan istaknuti prigovor nedostatka aktivne legitimacije na strani tužioca, kako su to pravilno utvrdili i ocenili nižestepeni sudovi. Zbog navedenog, isticanje revidenta da tužilac nije upisan kao vlasnik u javnim knjigama na navedenim pokretnim stvarima i vanknjižnim objektima, nije od uticaja na drugačiju odluku suda.

Odredbom člana 154. stav 1. ZOO propisano je da ko drugome prouzrokuje štetu dužan je naknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice.

Odredbom člana 155. ZOO propisano je da je šteta umanjenje nečije imovine (obična šteta) i sprečavanje njenog povećanja (izmakla korist), kao i nanošenje drugome fizičkog ili psihičkog bola ili straha (nematerijalna šteta).

Iz navedenih odredbi proizilazi da je štetnik obavezan da oštećenom naknadi štetu, čijem je nastanku doprineo svojom krivicom.

Za utvrđenje odgovornosti za štetu potrebno je postojanje štetne radnje, štete, protivpravnosti, utvrđene uzročne veze između radnje i štetne posledice i krivica štetnika.

Štetna radnja je ljudski postupak kojom se drugome (oštećeniku) nanosi šteta. Radnja se može ispoljiti kao aktivno postupanje protivno nekoj zabrani nametnutoj pravnim propisima ili pasivno propuštanjem da se nešto učini, nešto što inače pravo nalaže.

Nižestepeni sudovi su pravilno utvrdili odgovornost revidenta (Opštine Knjaževac) primenom člana 154. i člana 155. ZOO. Naime članom 6. Zakona o javnoj svojini, propisano je da svako ko odlučuje o stvarima u javnoj svojini, ko ih koristi ili njima upravlja dužan je da postupa kao dobar domaćin, a Uredbom o postupanju sa određenim stvarima u državnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 98/2010 i 51/2011) u članu 12. stav 1. propisano je da stvari na kojima je Republika Srbija stekla pravo svojine na osnovu člana 154. Zakona o stečaju („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 104/09) po pravnosnažnosti rešenja o zaključenju stečajnog postupka i obaveštenja nadležnog organa koji vodi Registar privrednih subjekata o brisanju stečajnog dužnika iz registra, preuzima nadležni organ jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze te stvari – u konkretnom slučaju ovde tužena Opština Knjaževac, koja nije postupala po članu 13. stav 1. navedene Uredbe u pogledu čuvanja preuzetih stvari, jer je propustila da postupa kao dobar domaćin, nije vršila adekvatan nadzor, jedina preduzeta mera čuvanja u konkretnom slučaju, bila je angažovanje jednog čoveka AA da jednom dnevno obilazi kompleks koji je zauzimao nekoliko hektara, tim pre što je on organe tužene Opštine Knjaževac u više navrata obaveštavao o stanju u kompleksu, ukazivao na učestalost provalnih krađa i neobezbeđenost prostora i pokretnih stvari, a što od strane tužene nije praćeno adekvatnom reakcijom i preduzimanjem odgovarajućih mera. Zbog navedenog, provalne krađe i požara koji se desio, a za koji iz izveštaja MUP-a proizilazi da je nastao dejstvom otvorenog plamena nepoznatog učinioca, posledica je propusta i grube nepažnje tužene, koja je propustila da imovinu na tom kompleksu obezbedi i čuva na odgovarajući način, što je u uzročnoj vezi sa štetom koja je na toj imovini nastala i koju tužilac u ovoj parnici potražuje. Visina štete pravilno je utvrđena na osnovu nalaza i mišljenja navedenih veštaka, primenom člana 185. i člana 189. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima.

Sa iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi o nedostatku pasivne legitimacije, utvrđenoj uzročno-posledičnoj vezi i odgovornosti revidenta.

Prilikom donošenja odluke ovaj sud je cenio i ostale revizijske navode, koji su bez uticaja na drugačiju odluku suda jer su isti isticani u žalbenom postupku i cenjeni od strane drugostepenog suda kao neosnovani, a koje razloge prihvata i ovaj sud. Revizijom se osporava i pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja i stavlja primedba na ocenu dokaza iz člana 8. ZPP, zbog kojih se revizija ne može izjaviti prema odredbi člana 407. stav 2. ZPP. Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom člana 414. ZPP.

Reviziju u ime tužene Republike Srbije izjavilo je neovlašćeno lice, zbog čega je ista nedozvoljena.

Odredbom člana 85. stav 6. ZPP propisano je da stranku mora da zastupa advokat u postupku po vanrednom pravnom leku, izuzev ako je sama advokat. Prema stavu 7. tog člana zastuapnje Republike Srbije i njenih organa, jedinica teritorijalne autonomne i lokalne samouprave uređuje se posebnim propisima.

Poseban propis je Zakon o pravobranilaštvu („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 55/14). Prema odredbama tog Zakona, zaštita imovinskih prava i interesa Republike Srbije obavlja Državno pravobranilaštvo (član 2. stav 2.). Kada je propisano da je u određenom postupku ili da preduzimanje samo određene radnje u postupku obavezno zastupanje od strane advokata, Državno pravobranilaštvo je ovlašćeno za zastupanje pod istim uslovima kao i advokat (član 11. stav 4.). Državni pravobranilac i zamenik državnog pravobranioca koji obavljaju fukckiju Državnog pravobranilaštva (član 6.) mogu poveriti licu zaposlenom u subjektu iz člana 11. stav 2. navedenog Zakona da preduzme određenu radnju u postupku pred sudom, organom uprave ili drugim nadležnim organom, s tim da lice kojem se poverava zastupanje mora biti diplomirani pravnik sa položenim pravosudnim ispitom (član 29. stav 1. i 2.).

Iz izloženog sledi da samo advokat može izjaviti reviziju i da ovlašćenje za njeno podnošenje može preneti samo na drugog advokata, ali ne i na lice zaposleno u pravnom licu čiji je punomoćnik. S obzirom na to da je u postupku po reviziji Državno pravobranilaštvo ovlašćeno da zastupa Republiku Srbiju pod istim uslovima kao i advokat, ovlašćenje za izjavljivanje revizije ne može se preneti na lice – diplomiranog pravnika sa položenim pravosudnim ispitom zaposlenog u nekom od subjekata iz člana 11. stav 2. Zakona o državnom pravobranilaštvu. Sledom navedenog, reviziju mogu izjaviti samo Državni pravobranilac i zamenik državnog prabovranioca koji vrše funkciju Državnog pravobranilaštva (član 6.).

U konkretnom slučaju reviziju je izjavio diplomirani pravnik (samostalni savetnik) zaposlen u Državnom pravobranilaštvu, na osnovu ovlašćenja zamenika Državnog pravobranioca.

Kako je reviziju u ime tužene Republike Srbije izjavilo neovlašćeno lice – takva je nedozvoljena, pa je Vrhovni sud na osnovu člana 413. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Tužiocu ne pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka, jer odgovor na reviziju nije bila nužna radnja za odlučivanje o izjavljenim revizijama, zbog čega je primenom člana 165. stav 1. ZPP odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća-sudija,

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić