O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1873/22 od 05.05.2022. godine, odbijena je žalba tužene i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 2353/21 od 17.02.2022. godine, kojom je usvojen tužbeni zahtev tužilje (stav prvi izreke prvostepene presude), tako što je obavezana tužena da isplati tužilji na ime neisplaćene naknade za ishranu u toku rada za period od 01.06.2018. godine do 31.03.2021. godine, iznos od 109.725,28 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom obračunatom do 07.06.2021. godine u iznosu od 15.837,22 dinara i zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnice od 109.725,28 dinara počev od 08.06.2021. godine do isplate, u roku od 8 dana od dana pravnosnažnosti presude pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav drugi izreke prvostepene presude); obavezana tužena da isplati tužilji na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.06.2018. godine do 31.03.2021. godine, iznos od 108.043,58 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom obračunatom do 07.06.2021. godine u iznosu od 15.343,22 dinara i zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnice od 108.043,58 dinara počev od 08.06.2021. godine do isplate, u roku od 8 dana od pravnosnažnosti presude pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav treći izreke prvostepene presude), obavezana tužena da izvrši za tužilju uplatu razlike doprinosa za PIO nadležnom fondu PIO za period od 01.06.2018. godine do 31.03.2021. godine na osnovicu koju čine iznosi glavnica iz stava drugog i stava trećeg izreke ove presude, u roku od 8 dana od dana pravnosnažnosti presude pod pretnjom izvršenja (stav četvrti izreke prvostepene presude), obavezana tužena da isplati tužilji na ime troškova parničnog postupka iznos od 80.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti do isplate, u roku od 8 dana od dana pravnosnažnosti presude pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav peti izreke) i oslobođena tužilja obaveze plaćanje sudskih taksi (stav šesti izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila posebnu reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj u smislu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Prema oceni Vrhovnog kasacionog suda ispunjeni su uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, radi ujednačavanja sudske prakse o pravu na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u javnim službama na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tužene na radnom mestu ... - ..., sa koeficijentom 7,45. Visina minimalne neto cene rada je iznosila 2018. godine 143,00 dinara, 2019. godine 155,30 dinara, 2020. godine 172,54 dinara i 2021. godine 2.903,12 dinara. Tužena je u spornom periodu obračunavala tužilji zaradu množenjem koeficijenta radnog mesta i propisane osnovice u tom periodu, nakon čega je celokupnu obračunatu zaradu sa uvećanjima i naknadama upoređivala sa minimalnom zaradom i po potrebi vršila dopunu do iznosa približnom iznosu minimalne zarade. U spornom periodu tužena u obračunskim listama tužilje nije iskazala naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora kao posebne obračunske stavke. Visina naknade na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je spram prisustva na radu i spram Pojedinačnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i to: dnevni iznos ishrane u toku rada u visini od 250,00 dinara bruto i mesečni iznos regresa u visini od 75% prosečno isplaćene zarade po zaposlenom u Republici Srbiji prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike, za prethodnu godinu, te da za sporni period naknada za ishranu u toku rada iznosi 109.725,28 dinara, a naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznosi 108.043,58 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev tužilje i obavezali tuženu da isplati tužilji na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora za sporni period, iznose utvrđene veštačenjem, sa kamatom i doprinosima, jer su zaključili da tužena prilikom isplate zarade tužilji, uz dodatak do minimalne prema odredbama Kolektivnog ugovora nije isplatila naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom na činjenicu da zarada u visini minimalne, već po definiciji minimalne zarade iz člana 111. Zakona o radu ne može u sebi sadržati predmetne naknade.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište nižestepenih sudova je zasnovano na pogrešnoj primeni materijalnog prava, zbog čega su preinačene drugostepena i prvostepena presuda i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 21/16), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana Zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 95/18 – autentično tumačenje), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. te odredbe Zakona, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2 tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 44/01, sa izmenama i dopunama), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave.

U konkretnoj situaciji tužilja je zaposlena kod tužene, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuje plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom polažaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako poseban zakon (Zakon o platama u državnim organima i javnim službama) propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu.

Stoga, proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, zbog čega ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje sadržanog bilo u opštem, bilo u posebnom aktu. Dakle, tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, s obzirom na to da su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa to što je tužilji u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada, bez uticaja na drugačije odlučivanje.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Polazeći od uspeha u ovom postupku i traženih troškova, na ime zastupanja od strane pravobranioca obavezana je tužilja da isplati tuženoj na ime troškova parničnog postupka iznos od 70.500,00 dinara (na ime odgovora na tužbu i jednog obrazloženog podnesaka iznos od po 9.000,00 dinara, na ime sastava žalbe i revizije iznos od po 18.000,00 dinara, na ime pristupa na jednom održanom ročištu iznos od 10.500,00 dinara i na jednom neodržanom ročištu iznos od 6.000,00 dinara, prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata - „Službeni glasnik RS“ br. 121/12, ... 14/21), na osnovu člana 153. i 154. ZPP.

Tuženoj nije dosuđena naknada na ime sudskih taksi, s obzirom na to da su između ostalih od plaćanja takse oslobođeni organi autonomne pokrajine i organi lokalne samouprave, shodno odredbi člana 9. Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“ broj 28/94 ... 95/18).

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 165. stav 2. ZPP odlučio kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Marina Milanović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić