Apelacioni sud u Beogradu je, presudom Gž2 116/23 od 09.03.2023. godine, stavom prvim izreke, preinačio presudu Osnovnog suda u Obrenovcu P2 73/22 od 05.12.2022. godine, tako što je uredio lične odnose između maloletnog deteta VV, rođenog ...2020. godine i oca BB iz ..., i odlučio da će se viđanje odvijati prema otvorenom modelu. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o privremenoj meri sadržano u presudi Osnovnog suda u Obrenovcu P2 73/22 od 05.12.2022. godine, u stavu drugom i trećem izreke tako što je odbijen, kao neosnovan, predlog za određivanje privremene mere kojom je traženo da se lični odnosi maloletnog deteta VV rođenog ...2020. godine i oca BB iz ..., odvijaju na taj način što će dete sa ocem provoditi sedam prve polovine svakog meseca počev od 01. u mesecu i tako što će otac BB, u terminu određenom za viđenje, preuzimati maloletno dete od majke u 15,00 časova na graničnom prelazu Horgoš u Republici Srbiji i vraćati ga po isteku termina u 15,00 časova na isto mest, čime se menja način uređenja ličnih odnosa maloletnog deteta VV i oca BB iz ... određen rešenjem Osnovnog suda u Obrenovcu P2 32/21 od 15.11.2021. godine, te da privremena mera ima pravno dejstvo pravnosnažnog rešenja o izvršenju a eventualna žalba na rešenje ne zadržava njegovo izvršenje i ista ima trajati do pravnosnažnog okončanja parničnog postupka P2 73/22.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi – protivtužilac je izjavio blagovremenu revziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja-protivtužena je podnela odgovor na reviziju tuženog-protivtužioca sa zahtevom za naknadu troškova za sastav tog odgovora.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20), u vezi odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“ br. 10/23), i člana 202. Porodičnog zakona, pa je utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti a ni druge bitne povrede propisane odredbom člana 407. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku, na koje revident u reviziji neosnovano ukazuje. Navodima revizije o tome da pobijana presuda nema razloga o odlučnim činjenicama, ukazuje se na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku, koja nije razlog za izjavljivanje revizije na osnovu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. istog Zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak parničnih stranaka razveden je pravnosnažnom presudom kojom je zajedničko maloletno dete, sin VV, rođen ...2020. godine u ..., poveren na staranje i vaspitanje majci, kao zakonskom zastupniku, na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz obavezu tuženog-protivtužioca, kao oca deteta da doprinosi njegovom izdržavanju iznosom od 15.000,00 dinara, počev od dana podnošenja tužbe pa ubuduće. Tužilja-protivtužena sada sa maloletnim detetom živi na teritoriji SR Nemačke. Dete ima nemačko i srpsko državljanstvo, a adresa prebivališta tužilje-protivtužene, je na osnovu propisa SR Nemačke, u pravnom statusu „zabrane informisanja“ i poznata je nadležnom centru za porodicu, zbog procene postojanja rizika od ponovnog vršenja nasilja. Tuženi-protivtužilac je u Srbiji bio oglašen krivim zbog krivičnih dela oduzimanja maloletnog lica i nasilja u porodici, pa je nadležni Centar za socijalni rad u ..., svojim mišljenjem od 07.09.2021. godine, sačinio plan kontakata između deteta i oca tako da se njihovi kontakti odvijaju u kontrolisanim uslovima, dva puta nedeljno, u trajanju od po jednog sata. Do prekida viđanja deteta i oca došlo je nakon što je majka sa detetom otputovala u Nemačku. Među roditeljima ne postoji dovoljan nivo saradnje jer su njihovi partnerski odnosi loši. Majka shvata da dete treba da ima oba roditelja i saglasna je da dete ostvaruje redovne kontakte sa ocem „kad god on izrazi želju“, dok otac smatra da je majka „psihički nastabilna i nesposobna da brine o detetu“.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je najbolji interes maloletnog deteta da se urede lični odnosi sa ocem na način kako je odlučeno presudom tog suda, jer se tako štite interesi maloletnog deteta za hitnim reuspostavljanjem odnosa sa ocem. Po mišljenju prvostepenog suda, dalje odsustvo kontakata deteta i oca može dovesti u pitanje mogućnost faktičke realizacije održavanja njihovih ličnih odnosa, pa je primenom odredbe člana 61. Porodičnog zakona i 449. Zakona o izvršenju i obezbeđenju, prvostepeni sud odredio i privremenu meru iste sadržine kao i odluka o održavanju ličnih odnosa između maloletnog deteta i oca.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu tako što je uredio lične odnose između maloletnog deteta i oca koji će se odvijati prema otvorenom modelu, pa je, s tim u vezi, preinačio i rešenje o privremenoj meri i odbio predlog za određivanje privremene mere, nalazeći da tokom postupka nije otklonjena sumnja da bi se odvajanje deteta od majke od strane oca moglo ponoviti. Imajući u vidu konkretne porodične odnose i utvrđeno činjenično stanje, po mišljenju drugostepenog suda, zaštita interesa deteta može se ostvariti ostavljanjem roditeljima mogućnosti da, prema otvorenom modelu, urede viđanje deteta sa ocem. To znači da će se u vreme boravka deteta u Srbiji, preko nadležnog organa starateljstva, omogućiti viđenje deteta sa ocem, a na isti način to je moguće i kada otac bude boravio u Nemačkoj. Po mišljenju drugostepenog suda pravo deteta na održavanje ličnih odnosa sa ocem se ovakvom odlukom ne ograničava, ali ono zavisi od dužnosti roditelja da, u postojećoj situaciji, svojim angažovanjem i eventualno uz pomoć organa starateljstva, kada se porodica nalazi na teritoriji iste države, omoguće da se lični odnosi uspostave.

Po mišljenju Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 61. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi. Pravo deteta da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi može biti ograničeno samo sudskom odlukom kada je to u najboljem interesu deteta (stav 2.). Smisao roditeljskog prava propisan je odredbom člana 67. istog Zakona tako što je roditeljsko pravo izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interes deteta. Svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta, na osnovu odredbe člana 6. stav 1. Porodičnog zakona. U sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, na osnovu odredbe člana 266. stav 1. istog Zakona.

U konkretenom slučaju maloletno dete parničnih stranaka, koje je niskog kalendarskog uzrasta, povereno je majci koja samostalno vrši roditeljsko pravo i sa detetom živi u Nemačkoj. Nadležni organ Nemačke je adresi stanovanja majke dodelio pravni status „zabrane informisanja“ zbog procene da postoji rizik od ponovnog vršenja nasilja u porodici. U najboljem interesu maloletnog deteta je da održava lični kontakt sa roditeljem sa kojim ne živi. Međutim, u konkretnom slučaju tuženi – protivtužilac živi u Srbiji a česta duga putovanja iz Nemačke u Srbiju nisu u najboljem interesu maloletnog deteta jer remete njegovu svakodnevnu životnu rutinu koja je, u uzrastu niskog kalendarskog uzrasta u kom je dete sada, od bitnog značaja za pravilan razvoj. Tuženi međutim, svakako ima mogućnost da se obrati nadležnoj službi u Nemačkoj, radi ostvarenja kontakata sa detetom, pa su, s tim u vezi, neosnovani navodi njegove revizije da ga je sud pobijanom odlukom, zapravo lišio roditeljskog prava. Suprotno tome, ponašanje tuženog-protivtužioca je bilo razlog zbog kog je on oglašen krivim za krivična dela oduzimanje maloletnog lica i nasilje u porodici, a zbog čega je procenjeno postojanje rizika od ponovnog vršenja nasilja. Kod takvog stanja stvari, sada je u najboljem interesu maloletnog deteta da lične odnose sa ocem (revidentom), održava na način određen pobijanom odlukom, pa se navodima revizije revidenta neosnovano pobija pravilnost primene materijalnog prava.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu 1. izreke doneo primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Trošak na ime angažovanja punomoćnika, advokata, za sastav odgovora na reviziji tužilji-protivtuženoj nije bio potreban u smislu odredbe člana 154. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Iz tog razloga, Vrhovni sud je odluku kao u stavu drugom izreke doneo primenom odredbe člana 165. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić