Prema činjeničnom stanju na kome su zasnovane odluke nižestepenih sudova, parcela broj .../... „...“ voćnjak 3 klase, površine 01ha, upisana u LN br ... KO ..., od 23.04.2009. godine ostalo građevinsko zemljište, bila je u državnoj svojini Republike Srbije, a Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede bilo je upisani korisnik, dok je nakon eksproprijacije po rešenju Gradske uprave za imovinsko pravne poslove broj ...-...-...-.../... od 23.12.2009. godine (koje je postalo pravnosnažno 06.02.2012. godine) ista u svojini Grada Novog Sada.

Prema stanju u spisima predmeta, pravnosnažnim rešenjem Grada Novi Sad – Gradska uprava za urbanizam i stambene poslove – Uprava za imovinsko pravne poslove i imovinu Grada ...-...-...-.../... od 23.12.2009. godine, usvojen je predlog Grada Novog Sada (podnet putem Gradskog javnog pravobranilaštva u Novom Sadu broj U- 96/09 od 30.06.2009. godine) i prestaje pravo korišćenja na neizgrađenom gradskom građevinskom zemljištu, parceli broj .../... u površini od 01 ha, upisanoj u list nepokretnosti broj ..., KO ..., korisniku Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Beograd, a radi privođenja urbanističkoj nameni – izgradnji centra za male životinje. Rešenje je doneto pozivom na odredbe člana 87. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“ br 47/03 i 34/06).

Prema takvom činjeničnom stanju prvostepeni sud je pozivom na odredbe člana 132. do 140. Zakona o vanparničnom postupku odredio naknadu za navedenu nepokretnost kao eksproprisanu, obrazlažući da korisnik eksproprijacije i raniji sopstvenik pred nadležnim opštinskim organom uprave nisu zaključili punovažan sporazum o naknadi za eksproprisanu nepokretnost, i to u visini tržišne cene za građevinsko zemljište procenjene od strane Poreske uprave Filijala Novi Sad 2, po odredbi člana 42. stav 2. Zakona o eksproprijaciji. O pravu predlagača na naknadu prvostepeni sud je zaključio primenom odredbe člana 43a. stav 1. tačka 1. Zakona o eksproprijaciji u vezi odredbe člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji, tako što je zaključio da naknada pripada predlagaču s obzirom da je predmetna parcela bila u svojini Republike Srbije, a da je eksproprisana od strane Grada Novog Sada i da je sad u svojini Grada Novog Sada.

Drugostepeni sud je potvrdio prvostepeno rešenje sa obrazloženjem da je predmetno eksproprisano zemljište bilo u javnoj svojini Republike Srbije, da je nakon eksproprijacije prešlo u svojinu Grada Novog Sada i da je Grad Novi Sad u obavezi da isplati utvrđenu naknadu predlagaču kao ranijem vlasniku, a da činjenica da je Republika Srbija kao nosilac prava svojine dala predmetnu parcelu na korišćenje Ministarstvu poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede nije od značaja za odlučivanje, jer ministarstvo nije aktivno legitimisano u ovoj pravnoj stvari te se na njega ne može primeniti odredba člana 71. Zakona o eksproprijaciji, koja isključuje pravo na naknadu tržišne cene koštanja samog zemljišta u situaciji kada je nosilac prava na zemljištu isto stekao bez naknade.

Revizijski sud ocenjuje da predmetno zemljište nije eksproprisano. Eksproprijacija je prelaz nepokretnosti iz privatne u državnu svojinu, zbog opšteg interesa i uz naknadu. Prema odredbama Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“ br 53/95, „Službeni list SRJ“ br. 16/2001 – odluka SUS i „Službeni glasnik RS“ br 20/2009, 55/2013 – odluka US i 106/2016 – autentično tumačenje), nepokretnosti se mogu eksproprisati ili se svojina na njima može ograničiti samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (član 1). Javni interes sa eksproprijaciju nepokretnosti utvrđuje se zakonom ili odlukom Vlade u skladu sa ovim zakonom (član 2.). Iz takvog određenja proizilazi da se eksproprijacija sprovodi na nepokretnostima u pravu svojine, dakle u privatnoj svojini u korist i za potrebe Republike Srbije, autonomne pokrajine, grada, Grada Beograda, opštine, javnih fondova, javnih preduzeća, privrednih društava koja su osnovana od strane javnih preduzeća, kao i za potrebe privrednih društava sa većinskim državnim kapitalom osnovanih od strane Republike Srbije, autonomne pokrajine, grada, Grada Beograda ili opštine, ako zakonom nije drukčije određeno (član 8.). Ne proizilazi da se radi o eksproprijaciji kada se promeni nosilac javne svojine.

Članom 43a. Zakona o eksproprijaciji, na koji se pozivaju nižestepeni sudovi, uređeno je da za oduzeto građevinsko zemljište u državnoj, odnosno javnoj svojini, korisniku tog zemljišta pripada pravo na naknadu i to: 1. ranijem sopstveniku i drugom licu koje pravo korišćenja izvodi iz prava ranijeg sopstvenika u smislu člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br 47/03 i 34/06) u visini tržišne vrednosti zemljišta; 2. licu koje je postalo korisnik građevinskog zemljišta u državnoj svojini do 13.05.2003. godine, u smislu člana 87. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br 47/03 i 34/06) – u visini sredstava uloženih za pribavljanje tog zemljišta. Korisniku zemljišta u navedenom smislu naknada pripada samo u slučaju kada mu ranije nije isplaćena (član 43a. stav 4.).

Odredbama člana 84. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 47/03 i 34/06) određeno je da na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu u državnoj svojini pravo korišćenja ima raniji sopstvenik, zakonski naslednik, kao i lica na koja je raniji sopstvenik preneo pravo korišćenja, u skladu sa zakonom; ranijim sopstvenikom smatra se lice koje je po važećim propisima bilo njegov sopstvenik na dan stupanja na snagu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta („Službeni list FNRJ“ br 52/58, 3/59, 24/59 i 24/61), Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera („Službeni list SFRJ“ br 5/68), odnosno Zakona o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera („Službeni glasnik SRS“ br. 32/68 ... 39/73), o kom svojstvu rešenje donosi nadležna opštinska uprava. Prema članu 87. istog zakona, fizička i pravna lica koja su postala korisnici neizgrađenog građevinskog zemljišta u državnoj svojini do dana stupanja na snagu tog zakona, a kojima nije utvrđeno pravo korišćenja iz člana 84. istog zakona, imaju pravo da koriste to zemljište do njegovog privođenja nameni. Prestanak prava korišćenja utvrđuje odlukom nadležna opštinska uprava, u kom slučaju se naknada za oduzeto pravo korišćenja neizgrađenog građevinskog zemljišta određuje po propisima o eksproprijaciji. Dakle, prema odredbama Zakona o planiranju i izgradnji proizilazi da se pod ranijim sopstvenikom koji ima pravo na naknadu za oduzeto pravo korišćenja neizgrađenog građevinskog zemljišta u državnoj svojini, smatra samo lice koje je bilo sopstvenik istog zemljišta na dan stupanja na snagu Zakona o nacionalizaciji najamnih zgrada i građevinskog zemljišta ili Zakona (saveznog ili republičkog) o određivanju građevinskog zemljišta u gradovima i naseljima gradskog karaktera, što nije država, već su bila fizička i građansko-pravna lica. Prema tome, odnosi između predlagača i protivnika predlagača povodom prevođenja predmetne nepokretnosti iz državne odnosno javne svojine Republike Srbije u javnu svojinu Grada Novog Sada ne uređuju se i ne rešavaju primenom onih pravila Zakona o eksproprijaciji koja se primenjuju radi određivanja naknade za pravo korišćenja koje ima raniji sopstvenik na neizgrađenom ostalom građevinskom zemljištu u državnoj svojini.

Takođe, pravni osnov po kome je doneto pravnosnažno rešenje organa uprave Grada ne ukazuje da je reč o administrativnom prenosu iz člana 70. do 71a. Zakona o eksproprijaciji, odnosno da se radilo o prenosu prava na nepokretnosti u državnoj svojini sa jednog na drugog nosioca prava na nepokretnosti u državnoj svojini u skladu sa utvrđenim javnim interesom. Ovo stoga što nema činjenica o tome da je utvrđen javni interes za administrativni prenos (član 70. stav 2. Zakona o eksproprijaciji). Osim toga, rešenje je doneto pozivom na odredbu člana 87. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“ br. 47/03 i 34/06).

Prema odredbama Zakona o sredstvima u svojini Republike Srbije koji je bio na snazi u vreme donošenja rešenja Gradske uprave za urbanizam i stambene poslove Grada Novog Sada od 23.12.2009. godine, sredstva u svojini Republike Srbije odnosno u državnoj svojini jesu i sredstva koja steknu organi lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 2. alineja 2). Na osnovu rešenja na koga se pozivaju nižestepeni sudovi koga je donela Gradska uprava za urbanizam i stambene poslove Grada Novog Sada, promenjen je nosilac prava javne svojine. Prema odredbama sada važećeg Zakona o javnoj svojini („Sl. glasnik RS“ br. 72/2011, 88/2013, 105/2014, 104/2016, 108/2016, 113/2017, 95/2018, 153/2020) tri su oblika javne svojine, zavisno od nosioca. Javnu svojinu čini pravo svojine Republike Srbije – državna svojina, pravo svojine autonomne pokrejine – pokrajinska svojina i pravo svojine jedinice lokalne samouprave - opštinska, odnosno gradska svojina. Prema odredbi člana 26. stav 1. tačka 3. Zakona o javnoj svojini, prenos prava javne svojine na drugog nosioca javne svojine smatra se raspolaganjem i može biti sa naknadom ili bez naknade. Prema odredbi člana 27. stav 2. Zakona o javnoj svojini o prenosu prava javne svojine na nepokretnosti u svojini Republike Srbije na drugog nosioca prava javne svojine, odlučuje Vlada, ako nešto drugo nije predviđeno istim zakonom.

Do uspostavljanja javne svojine Grada Novog Sada, moglo je doći i pod uslovima iz člana 72. Zakona o javnoj svojini i po pravilima Zakona o planiranju i izgradnji u vezi člana 75. Zakona o javnoj svojini.

To sve vodi zaključku da se u konkretnom slučaju ne radi o eksproprijaciji nepokretnosti, niti mogućnosti da se u vanparničnom postupku od strane suda utvrdi naknada za eksproprijaciju. Prema stanju u spisima predmeta i navodima stranaka proizilazi da je sporno pravo predlagača na naknadu, koje pravo nije utvrđeno rešenjem u upravnom postupku. Prema odredbi člana 22. Zakona o vanparničom postupku, kada odluka suda zavisi od prethodnog rešenja pitanja da li postoji neko pravo ili pravni odnos, a o tom pitanju još nije doneo odluku sud ili drugi nadležni organ, sud može sam rešiti to pitanje, ako ovim ili drugim zakonom nije drukčije određeno, sa dejstvom samo u vanparničnom postupku u kome je to pitanje rešeno.

Prema napred izloženom, proizilazi da je u sprovedenom vanparničnom postupku o pravu na naknadu rešeno kao da je u pitanju eksproprijacija, što nema utemeljenja u materijalnom pravu, niti je tako odlučeno pravnosnažnim rešenjem u upravnom postupku, a da nisu cenjene činjenice od značaja za osnov po kome je promenjen nosilac javne svojine na nepokretnosti, od čega zavisi da li postoji pravo predlagača na naknadu za nepokretnost.

To su razlozi zbog kojih je odlučeno kao u izreci, po odredbama člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku u vezi člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić