.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 856/2022
05.04.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković, Ivane Rađenović, Vladislave Milićević i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Jovana Petković Branisavljević, advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Vodovod i kanalizacija“ Pančevo, čiji je punomoćnik Saša Levnajić, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5022/21 od 13.12.2021. godine, u sednici održanoj 05.04.2023. godine, doneo je
P R E S U D U
PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5022/21 od 13.12.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5022/21 od 13.12.2021. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 246/21 od 01.10.2021. godine u stavovima drugom i trećem izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se tuženi obaveže da mu isplati i to: na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 31.03.2018. godine do 01.01.2020. godine ukupno 50.123,76 dinara i na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade za ishranu u toku rada, u istom periodu, ukupno 36.914,48 dinara, sve u pojedinačnim mesečnim iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom (čija su visina i datumi dospelosti bliže određeni u stavu drugom izreke prvostepene presude) i odbija se zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka.
OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove celog parničnog postupka u iznosu od 84.710,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 246/21 od 01.10.2021. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je postupanje po objektivno preinačenom tužbenom zahtevu od 17.09.2021. godine. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i tuženi je obavezan da tužiocu isplati i to: na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 31.03.2018. godine do 01.01.2020. godine ukupno iznos od 50.123,76 dinara i na ime razlike između pripadajuće i isplaćene naknade za ishranu u toku rada, u istom periodu, ukupno iznos od 36.914,48 dinara, u pojedinačnim mesečnim iznosima i sa zakonskom zateznom kamatom čija su visina i datumi dospelosti bliže određeni u ovom stavu izreke. Stavom trećim izreke, tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove postupka u iznosu od 75.801,53 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5022/21 od 13.12.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tuženog i umešača na strani tuženog i potvrđena je prvostepena presuda u stavovima drugom i trećem izreke. Stavom drugim izreke, odbijeni su zahtevi tužioca i tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložio da se o reviziji odluči kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. ZPP.
Pravnosnažnom presudom, odlučeno je o zahtevu tužioca za isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženim u presudama na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneo odluku kao u stavu prvom izreke.
Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je našao da je revizija osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog na radnom mestu ... u Sektoru za ... . U utuženom periodu tuženi je naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplaćivao zaposlenima u skladu sa Programom poslovanja tuženog za 2016, 2017, 2018. i 2019. godinu (po kojima je naknada troškova za ishranu u toku rada iznosila 99,97 dinara bruto dnevno, a regres za korišćenje godišnjeg odmora 1.141,22 dinara bruto mesečno). Aneksom ugovora o radu zaključenog između parničnih stranaka izmenjena je tačka 4. ugovora i ugovoreno pravo zaposlenog na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora – u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja tuženog. Iznosi dosuđeni tužiocu predstavljaju razliku između naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora obračunate u vrednosti propisanoj Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva i naknade tih troškova isplaćenih tužiocu za utuženi period. Visina potraživanja utvrđena je ocenom nalaza i mišljenja veštka ekonomsko- finansijske struke.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenom odredaba članova 4, 118. stav 1. tačke 5. i 6, 246. stavovi 1. i 2, 256. stav 1, i 258. stav 1. i 259. Zakona o radu, člana 9. stav 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, odredbe članova 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i člana 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalno preduzeće grada Pančeva ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, te da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada, zbog čega je usvojio tužbeni zahtev. Dodatna argumentacija drugostepenog suda je da iako se troškovi za ishranu u toku rada smatraju zaradom u širem smislu tog pojma određenog članom 105. stav 3. Zakona o radu (jer se na ova primanja plaćaju porezi i doprinosi koji terete zaradu) i članom 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu, ova naknada ima karakter naknade za povećane troškove koje zaposleni ima dok radi, a ne karakter naknade za obavljeni rad iz članova 106. i 107. Zakona o radu, zbog čega se ne mogu primeniti pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.
Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, s ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plate i zarada u javnom sektoru. Članom 3. stav 1. istog zakona propisano je da se u ovom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica i zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonima koji uređuju plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona, propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta (osim pojedinačnog akta kojim se plata povećava po osnovu napredovanja) kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.
Pod zaradom smatraju se primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.
Imajući u vidu navedeno, kao i činjenicu da je tuženi korisnik budžetskih sredstava, to se na tuženog, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu). S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga su, po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu), zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen.
Kako su preinačene nižestepene presude i odbijen tuženi zahtev, povodom revizije tuženog, to su preinačene nižestepene presude i u pogledu odluke o troškovima, tako što je odbijen zahtev tužioca za naknadu troškova postupka.
Na osnovu izloženog člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.
Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153, 154. i 163. stav 2. ZPP pripadaju opredeljeni troškovi celog parničnog postupka, koji obuhvataju troškove na ime: sastava odgovora na tužbu i jednog obrazloženog podneska od strane advokata ukupno 15.000,00 dinara, zastupanja na tri održana ročišta ukupno 31.500,00 dinara, sastava žalbe i revizije po 18.000,00 dinara prema advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja ovih parničnih radnji, kao i na ime sudske takse za odgovor na tužbu 2.210,00 dinara („Službeni glasnik RS“, broj 128/24...106/15). Trošak sudskih taksi za žalbu, drugostepenu odluku, reviziju i odluku po reviziji nije priznat jer zahtev nije opredeljen u smislu člana 163. stav 2. ZPP
Na osnovu člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu trećem izreke.
Predsednik veća - sudija
Zvezdana Lutovac, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
