.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 1728/2023
17.05.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji su punomoćnici Miloš Radojević i Aleksandar Milunović, advokati iz ..., protiv tuženog ''Dom zdravlja Kragujevac'' iz Kragujevca, koga zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Kragujevcu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 3638/22 od 30.11.2022. godine, u sednici održanoj 17.05.2023. godine doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 3638/22 od 30.11.2022. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1616/21 od 05.05.2022. godine, stavom 1.izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca, pa je obavezan tuženi da mu na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada isplati za period od oktobra 2018.godine do juna 2021.godine iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom 2. izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca pa je tuženi obavezan da mu isplati na ime neisplaćenog regresa za period od oktobra 2018.godine do juna 2021.godine iznose, sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke. Stavom 3. izreke, tuženi je obavezan da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 67.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom, počev od dana izvršnosti presude pa do isplate.
Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom Gž1 3638/22 od 30.11.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačio presudu Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1616/21 od 05.05.2022. godine i presudio tako što je u stavu 1. izreke odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati za period od oktobra 2018. godine do juna 2021. godine iznose sa zakonskom zateznom kamatom, navedene u tom stavu izreke, stavom 2.izreke, odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora isplati za period od oktobra 2018. godine do juna 2021. godine iznose, sa zakonskom zateznom kamatom navedene u tom stavu izreke, a stavom 3. izreke, odlučio da svaka stranka snosi svoje parnične troškove.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je izjavio blagovremenu reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Odgovor na reviziju koji je dostavio direktor tuženog Vrhovni sud nije razmatrao, jer stranku mora da zastupa advokat u postupku po vanrednim pravnim lekovima, na osnovu odredbe člana 85. stav 3. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11 ... 18/20), izuzev ako je sama advokat, što ovde nije slučaj.
Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da revizija nije osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je kod tuženog zaposlen na radnom mestu ... sa koeficijentom za obračun plate od 8,98. Veštačenjem od strane sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, utvrđeno je da u obračunskim listama plata tužioca nije iskazivana, kao posebna stavka, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, a da je u utuženom periodu tuženi tužiocu isplaćivao platu u visini minimalne zarade, pa je utvrđena visina utuženih potraživanja prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora iz 1997. godine (prva varijanta) i Opšteg kolektivnog ugovora iz 2008. godine (druga varijanta).
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužioca usvojio i obavezao tuženog da mu isplati naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, u utuženom periodu, prema prvoj varijanti nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke, sa pripadajućom kamatom, jer je zaključio da u iznosu minimalne zarade ne može da bude sadržana predmetna naknada troškova, nezavisno od činjenice što je odredbom 4.stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2.istog člana zakona, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Po mišljenju prvostepenog suda, u situaciji kada je tuženi tužiocu isplaćivao minimalnu zaradu, sledi da tužiocu nisu isplaćeni troškovi za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je tuženi dužan da mu te troškove isplati prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora (''Službeni glasnik RS'', br. 22/97).
Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu tako što je tužbeni zahtev tužioca odbio primenom odredbe člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu („Sl. glasnik RS“, br.24/05 sa izmenama i dopunama), u vezi odredbe člana 2. stav 2. istog Zakona i odredbe člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, nalazeći da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu plate, kao jednom od njenog elementa, pa ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužioca sadržan bilo u opštim bilo u posebnom aktu.
Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.
Zakon o radu (''Službeni glasnik RS'', br. 24/05 sa izmenama i dopunama), u odredbi člana 105. stav 3. propisuje da se pod zaradom smatraju sva primanja iz radnog odnosa, osim primanja iz člana 14, 42. stav 3. tačke 4. i 5., člana 118. stav 1. tačke 1-4, člana 119, člana 120. tačka 1. i 158. tog zakona. Prema odredbi člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa Opštim aktom i Ugovorom o radu, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način i na regres za korišćenje godišnjeg odmora, a visina troškova iz stava 1. tačka 5. tog člana zakona mora biti izražena u novcu (stav 2).
Zakon o platama u državnim organima i javnim službama (''Službeni glasnik RS'', br. 34/01...21/16), propisao je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja, pored ostalog i za zaposlene u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta RS, AP i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plate utvrđuje Vlada, osim za Predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama Predsednika Republike i Narodne skupštine RS. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a na osnovu člana 2. istog člana zakona, koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.
Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač RS, AP i jednica lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br.106/18), u odredbi člana 90. određuje elemente za utvrđivanje plate, tako što se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate i dela plate po osnovu radnog učinka u skladu sa zakonom (stav 2); osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3).
Na osnovu odredbe člana 91. Posebnog kolektivnog ugovora za zdravstvene ustanove čiji je osnivač RS, AP i jedinica lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br.96/19 i 58/19), određeni su elementi za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plata, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plate i dela plate po osnovu radnog učinka u skladu sa zakonom (stav 2); osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3).
Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama, koje je Vlada RS donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz Budžeta RS, AP i jedinica lokalne samouprave. Na osnovu odredbe člana 2. stav 1. tačka 13. te Uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun i isplatu plata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe koje se primenjuje i na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.
U konkretnom slučaju, tužlac je zaposlen u zdravstvenoj ustanovi pa se na utvrđivanje i obračun njegove plate, kao i naknade i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom, položaj, prava iz obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Kako je odredbom člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu odredbe člana 118. stav 1. tačke 5. i 6. Zakona o radu, kao i da Posebnim kolektivnim ugovorom za zaposlene u javnim službama nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. To pravo nije predviđeno ni PKU za zdravstvene ustanove čiji je osnivač RS, AP i jedinica lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br.106/18), kao ni PKU za zdravstvene ustanove čiji je osnivač RS, AP i jedinica lokalne samouprave („Sl. glasnik RS“, br.96/19 i 58/19), niti prethodno važećem PKU iz 2010. godine. Pošto je naknada tužiocu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, u utuženom periodu, isplaćivana kroz koeficijent za obračun njegove plate, sledi da mu ne pripada pravo na isplatu koja je predmet ovog spora, bez obzira na to što je tužiocu plata isplaćivana u visini minimalne zarade.
Na osnovu Zaključka usvojenog na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 05.07.2022. godine, zaposleni kome se plata isplaćuje u visini vrednosti minimalne zarade u javnim službama, kao korisnicima budžetskih sredstava, ostvaruju pravo na naknadu troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora po osnovu rada primenom koeficijenta za obračun i isplatu plata, u kome je sadržan dodatak na ime tih naknada i sastavni deo koeficijenta za svakog zaposlenog. Iz tih razloga, navodima revizije tužioca se neosnovano pobija pravilnost primene materijalnog prava.
Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1, 154. i 165. stav 2. ZPP.
Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je doneo odluku kao u izreci primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP.
Predsednik veća – sudija
Gordana Komnenić,s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
