Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 140/23 od 12.04.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom, drugom i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11, 18/20 i 10/23 – dr. Zakon) i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Bitna povreda postupka iz člana 347. stav 2. tačka 7. ZPP na koju se ukazuje navodima revizije, da je tuženom nezakonitim postupanjem prvostepenog suda, kao i propuštanjem dostavljanja, povređeno pravo da raspravlja u ovoj parnici, nije propisana kao revizijski razlog po odredbi člana 407. stav 1. tačka 1. i 2. ZPP. Ostalim navodima revizije ukazuje se da tuženi nije imao parničnu sposobnost u periodu boravka u bolnici od 02.01. do 14.04.2022. godine, te da u tom periodu nije pravilno zastupan, kada je doneto rešenje o privremenoj meri od 25.02.2022. godine. Navedeno čini sadržinu bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 9. ZPP koja nije revizijski razlog po članu 407. stav 1. tačka 2. tog zakona, niti je navedeno rešenje o privremenoj meri sastavni deo pobijane presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak ...2014. godine, u kom je rođeno troje maloletne dece, VV rođena ...2014. godine, GG rođen ...2015. godine i DD rođena ...2021. godine. Zajednica života je prekinuta ...2021. godine, kada je tužilja napustila domaćinstvo i sa decom otišla u porodičnu kuću svog oca. Toga dana tuženom je od stane Policijske uprave Pančevo izrečena hitna mera privremene zabrane prilaska i kontaktiranja tužilje, a zatim je od strane PU Pančevo 03.10.2022. godine, zbog telefonskog uznemiravanja tužilje, tuženom izrečena hitna mera zabrane prilaska i uznemiravanja tužilje. Tužilja sa decom živi u prizemlju porodične kuće u ... sa ocem i bratom i nije stalno zaposlena, ali povremeno obavlja poslove čišćenja od čega zarađuje oko 5.000,00 dinara mesečno. Pored toga prima dečiji dodatak u iznosu od 13.000,00 dinara i roditeljski dodatak u iznosu od 12.233,00 dinara. Maloletna VV i GG pohađaju osnovnu školu, VV je drugi razred, a GG prvi razred osnovne škole i povodom školovanja dece ima izdatke za udžbenike u iznosu od oko 18.000,00 dinara i školski pribor 7.000,00 dinara, te opremu za fizičko po 3.000,00 dinara. Za garderobu dece izdvaja oko 4.000,00 dinara, dok maloletna DD nasleđuje garderobu od starije sestre i za nju mesečno izdvaja oko 10.000,00 dinara na ime osnovnih životnih potreba, a za hranu mesečno troši oko 30.000,00 dinara i otplaćuje kredit čija je rata 5.000,00 dinara. Tuženi je u periodu od 02.01. do 14.04.2022. godine, zadržan u Specijalnoj bolnici za psihijatrijske bolesti ..., zbog pokušaja suicida, nakon čega je po otpustu otišao na privremeni rad u inostranstvo. Po struci je ... i za vreme trajanja zajednice sa tužiljom bio je vlasnik firme koja se bavila izradom ... i koja još uvek postoji ali ima dugovanja u iznosu od 15.000,00 evra. Tuženi je vlasnik 1/2 kuće u ... površine 74 m2, a od 08.05.2022. godine privremeno je zaposlen u ... gde ostvaruje zaradu od 500 do 700 evra, pri čemu su smeštaj i hrana obezbeđeni. Ocenom stručnog mišljenja organa starateljstva utvrđeno je da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, sa čime se saglasio i tuženi, dok je u pogledu održavanja ličnih odnosa sa ocem, stručno mišljenje dato na osnovu opseravacije tužilje i maloletne dece i opservacije tuženog izvršene od strane oragana starateljstva u ... . Minimalna suma izdržavanja u vreme presuđenja je iznosila 40.442,00 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo kada su zaključili da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, uz uređen način održavanja ličnih odnosa maloletne dece sa ocem i obavezu tuženog da doprinosi njihovom izdržavanju u mesečnim iznosima za VV 10.000,00 dinara, za GG 9.000,00 dinara i za DD 8.000,00 dinara, vodeći računa o minimalnoj sumi izdržavanja u vreme presuđenja.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ - Međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori broj 4/96 i2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta bez obzira na to da li sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preuzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2.). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta. Pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima (član 270.).

Vrhovni sud nalazi da su nižestepeni sudovi prilikom donošenja odluke o poveravanju maloletne dece i održavanju ličnih odnosa sa ocem, pravilno primenili materijalno pravo ceneći sve elemente najboljeg interesa maloletne dece, koje između ostalog čine uzrast, zrelost i potrebe dece, kao i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe u smislu članova 6. i 266. stav 1. Porodičnog zakona, prihvatajući stručno mišljenje organa starateljstva pribavljeno na osnovu člana 270. navedenog zakona, te posvećujući dužnu pažnju svim okolnostima konkretnog slučaja.

Prema članu 73. Porodičnog zakona roditelji imaju pravo i dužnost da izdržavaju dete pod uslovima određenim ovim zakonom, a po članu 154. stav 1. tog zakona maloletno dete ima pravo na izdržavanje od roditelja. Kriterijumi za određivanje izdržavanja propisani su članom 160. Porodičnog zakona, prema kome se izdržavanje određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1. ). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2. ), a mogućnosti dužnika izdržavanja zavise od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanja zarade, njegove imovine, njegovih ličnih potreba, obaveza da izdržava druga lica, te drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3.). Pravilno su u konkretnom slučaju utvrđene potrebe maloletne dece na osnovu njihovog uzrasta i osnovnih životnih potreba, kao i mogućnosti roditelja, te obavezan tuženi da doprinosi izdržavanju dece iznosima koji će im omogućiti isti nivo životnog standarda koji i sam uživa, uz doprinos majke koja se svakodnevno stara i vodi brigu o deci, čime će potrebe dece biti na adekvatan način zadovoljene.

Pravilna je i odluka o troškovima postupka doneta primenom člana 207. PZ, budući da se radi o sporu iz porodičnih odnosa.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić