Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1233/22 od 02.06.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i prvostepena presuda potvrđena u pobijanom usvajajućem delu (stav 1., 2. , 3., 4. i 7. izreke). Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja, bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...18/20), Vrhovni sud je utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Navodi revizije da je u postupku pred drugostepenim sudom učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, ne predstavlja revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je upisan kao nosilac prava privatne svojine sa obimom udela 1/1 na parceli broj .., njiva prve klase, površine 484 m2, gradsko građevinsko zemljište, upisane u LN .. KO Novi Sad 2. Predmetna parcela je Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada („Službeni list grada Novog Sada“ br. 34/2017) i Planom detaljne regulacije ... u Novom Sadu („Službeni list grada Novog Sada“ br. 40/2017) planirana za površinu javne namene – saobraćajnicu. Prema Informaciji o lokaciji broj V-353-986/21 od 04.11.2021. godine predmetna parcela predstavlja već izdvojenu parcelu planiranu u potpunosti za površine javne namene – saobraćajnice i spajanje sa ostalim parcelama i delovima parcela koje čine sastavni deo, za regulaciju novoplanirane ulice u stambenom bloku između ulica ... i ... na ... u Novom Sadu. Lokalitet je delimično opremljen uličnim instalacijama vodovoda i kanalizacije i elektroenergetskim i gasnim instalacijama i uličnom mrežom elektronskih komunikacija. Prema tržišnoj vrednosti gradskog građevinskog zemljište na navedenoj lokaciji i površini predmetne parcele, tržišna vrednost parcele .. iznosi 41.160,00 dinara/m2, a u ukupnom iznosu od 19.921.440,00 dinara.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su, pravilnom primenom materijalnog prava, obavezali tuženog da tužiocu isplati naknadu za predmetnu parcelu.

Članom 58. stav 1. Ustava Republike Srbije propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona, a stavom 2. da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz uslov da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne.

Pravo na imovinu je regulisano članom 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju o ljudskim pravima. Osnovni cilj ovog člana Konvencije jeste da zaštiti svako lice od nezakonitog mešanja države u mirno uživanje imovine. Ovakva negativna obaveza uključuje npr, zabranu nezakonite eksproprijacije ili nanošenja štete imovini, kao i planiranje ograničenja ili privremeno oduzimanje imovine. Svako mešanje javne vlasti u pravo na mirno uživanje imovine mora da bude zakonito, odnosno mora da ima osnov u domaćem pravu, koji treba da bude dostupan, dovoljno precizan i predvidljiv. Takođe, mešanje u pravo na imovinu mora da sledi legitiman cilj. Ono je dozvoljeno samo u javnom interesu, a kontrola korišćenja imovine se obavlja u skladu sa opštim interesom. Interesi pojedinca koji su pogođeni merom kojom se krši pravo na imovinu treba da budu uravnoteženi sa interesima opšte javnosti. Mešanje ne sme da predstavlja preteran ili nesrazmeran teret za pojedince. Potrebno je da država uvede i mere nadzora koje uključuju i ustanovljavanje da li je neka mera odgovarajuća za postizanje svog cilja i da li je srazmerna. Mešanje u imovinska prava od strane države ne mora da predstavlja kršenje Protokola 1 uz Konvenciju ukoliko postoji odgovarajući javni ili opšti interes, iako je lišavanje imovine učinjeno pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Članom 20. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik RS“, broj 23/2001...20/2009, 55/2013), koji je bio na pravnoj snazi u vreme donošenja Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada godine 2017. godine, propisano je da Vlada Republike Srbije može utvrditi javni interes za eksproprijaciju ako je eksproprijacija nepokretnosti neophodna za izgradnju objekata u oblasti: obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, vodoprivrede, sporta, saobraćajne, energetske i komunalne infrastrukture, objekata za potrebe državnih organa i organa teritorijalne autonomije i lokalne samouprave, objekata za potrebe odbrane zemlje, kao i za izgradnju stanova kojima se rešavaju stambene potrebe socijalno ugroženih lica, a stavom 4. da javni intertes za eksproprijaciju može da se utvrdi ako je, u skladu sa zakonom, donet odgovarajući planski akt, ako ovim zakonom nije drukčije određeno.

Članom 53. stav 1. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br. 72/09...145/14), koji je bio na snazi u vreme usvajanja planskog akta tuženog iz 2017. godine, propisano je da Informacija o lokaciji sadrži podatke o mogućnostima i ograničenjima gradnje na katastarskoj parceli, odnosno na više katastarskih parcela, na osnovu planskog dokumenta. Članom 53a istog zakona propisano je da se lokacijski uslovi izdaju za izgradnju, odnosno dogradnju objekata za koje se izdaje građevinska dozvola, kao i za objekte koji se priključuju na komunalnu i drugu infrastrukturu, a sadrži sve uslove i podatke potrebne za izradu tehničke dokumentacije. Članom 135. stav 12. propisano je da se građevinska dozvola izdaje na osnovu važećih lokacijskih uslova..

Tužilac se pozvao na odluke ESLJP i slučajeve Sporrongy i Lonnroth protiv Švedske i Matos e Silva Lda i drugi protiv Portugalije i Elia S.r.l. protiv Italije, kojim je taj sud utvrdio da nije došlo do de facto eksproprijacije i lišavanja podnosilaca njihove imovine, ali da je donošenjem akata javne vlasti kojima je utvrđen javni interes za izgradnju objekata i usvajanja urbanističkog plana kojim je bila predviđena gradnja objekta, uz zabranu građenja na tom zemljištu, došlo do mešanja/ograničenja prava podnosilaca na mirno uživanje imovine koje je proisteklo iz smanjene mogućnosti raspolaganja imovinom, a što je za posledicu imalo nesigurnost podnosilaca u pogledu toga šta će biti sa njihovom imovinom. ESLJP je utvrdio da je mešanje u pravo podnosilaca na mirno uživanje imovine bilo suprotno članu 1. Protokola 1 uz Evropsku konvenciju, jer nije bila postignuta pravična ravnoteža između zahteva opšteg interesa i zaštite prava na mirno uživanje imovine, zbog toga što su podnosioci usled izostanka bilo kakve naknade, nesigurnosti svog položaja i nepostojanja delotvornog pravnog sredstva crpeli prekomeran teret.

Tužilac je vlasnik parcele br. .., koja je Planom generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada i Planom detaljne regulacije ... u Novom Sadu predviđena za površinu javne namene-saobraćajnicu. Postojanje planskog dokumenta je uslov da se utvrdi javni interes za eksproprijaciju, što znači da se bez postojanja planskog dokumenta ne može pokrenuti postupak eksproprijacije. Usvajanje određenog planskog dokumenta ne znači da će nužno doći i do njegove realizacije, budući da on predstavlja samo uslov za utvrđivanje javnog interesa, o kome odluku donosi Vlada. Pošto Vlada utvrdi postojanje javnog interesa i odredi korisnika eksproprijacije, koji će kod nadleženog organa lokalne samouprave podneti predlog za eksproprijaciju, to tek po izvršenoj eksproprijaciji, koja podrazumeva donošenje odgovarajućeg rešenja koje je postalo konačno i pravnosnažno, korisnik eksporprijacije stiče pravo da eksproprisanu nepokretnost koristi za svrhu radi koje je eksproprijacija izvršena. U ovom slučaju donošenjem Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada i Plana detaljne regulacije ... u Novom Sadu kojima je predmetna parcela predviđena za površinu javne namene-saobraćajnicu nije došlo ni do formalne eksproprijacije, jer tužilac nije lišen imovine, ali to ne znači da tužilac nema pravo na naknadu, jer donošenjem Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada i Plana detaljne regulacije ... u Novom Sadu došlo je do mešanja, odnosno ograničenja prava tužioca na mirno uživanje imovine koje je proisteklo iz manje mogućnosti raspolaganja imovinom tokom dugog vremenskog perioda, a što je za posledicu imalo nesigurnost tužioca u pogledu toga šta će biti sa njegovom imovinom, budući da je postojanje planskog akta kojim je predviđeno da na spornoj parceli bude izgrađena saobraćajnica tek uslov da se utvrdi javni interes za eksproprijaciju, a samo usvajanje ovakvog planskog akta ne znači da će nužno i doći do njegove realizacije. Stoga, mešanje u pravo tužioca na mirno uživanje imovine donošenjem Plana generalne regulacije prostora za porodično stanovanje u zapadnom delu grada Novog Sada i Plana detaljne regulacije ... u Novom Sadu i neprivođenja zemljišta nameni tokom dugog vremenskog perioda je suprotno članu 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju, jer nije bila postignuta pravična ravnoteža između zahteva opšteg interesa i zaštite prava na mirno uživanje imovine, zbog toga što tužilac zbog nesigurnosti svog položaja i nepostojanja delotvornog pravnog sredstva trpi prekomeran teret. Ovo posebno kada se uzme u obzir stav Evropskog suda za ljudska prava izražen u napred navedenim odlukama, na koje je tužilac ukazao, a koje se odnose na ograničenje prava na mirno korišćenje imovine usled smanjene mogućnosti raspolaganja zemljištem, zbog dugogodišnjeg neprivođenja nameni, što utiče na samu suštinu prava svojine, usled čega je pravo vlasnika postalo nesigurno, što predstavlja napred navedenu povredu prava na mirno uživanje imovine iz člana 1. Protokola broj 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Stoga je pravilna odluka nižestepenih sudova kojom je obavezan tuženi da tužiocu isplati naknadu za predmetnu parcelu, pravilnom primenom materijalnog prava, sa kojih razloga su ocenjeni, kao neosnovani navodi revizije i sa kojih razloga je na osnovu člana 414. ZPP odlučeno, kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić