U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Davor Jovanović, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Slobodan Nešić, advokat iz ..., radi izmene odluke o vršenju roditeljskog prava i izdržavanju deteta, odlučujući o reviziji tužene, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 271/2023 od 12.07.2023. godine, u sednici održanoj 06.12.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 271/2023 od 12.07.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Vranju P2 43/2022 od 25.04.2023. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se maloletno dete stranaka, VV rođen ...2014. godine, poverava na samostalno vršenje roditeljskog prava tužiocu AA iz ..., kao ocu deteta. Stavom drugim izreke, odlučeno je o održavanju ličnih odnosa između tužene i mal. VV, koji će se odvijati na taj način što će tužena viđati dete svake nedelje u vremenu od 10 – 18 časova. Stavom trećim izreke, tužena je obavezana da na ime svog doprinosa u izdržavanju mal. deteta VV plaća mesečno iznos od 8.000,00 dinara, počev od 25.04.2023. godine, kao dana donošenja presude, pa sve dok za to postoje zakonski uslovi do 05.-og u mesecu za tekući mesec, na ruke AA. Stavom četvrtim izreke, odlučeno je da se ovom presudom menja presuda Osnovnog suda u Vranju P2 55/17 od 12.10.2018. godine, u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke i presuda Osnovnog suda u Vranju P2 258/20 od 13.05.2021. godine, u stavu prvom izreke. Stavom petim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Apelacioni sud u Nišu je, presudom Gž2 271/2023 od 12.07.2023. godine, odbio kao neosnovanu žalbu tužene i potvrdio presudu Osnovnog suda u Vranju P2 43/2022 od 25.04.2023. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je izjavila blagovremenu reviziju, zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11...18/20), u vezi odredbe člana 202. Porodičnog zakona (''Službeni glasnik RS'', br. 18/2005...6/2015) i odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23), pa je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak parničnih stranaka razveden je pravnosnažnom presudom Osnovnog suda u Vranju P2 55/17 od 12.10.2018. godine, kojom je njihovo mal. dete, VV, rođen ...2014. godine, poveren na samostalno vršenje roditeljskog prava majci BB iz ..., uređen način održavanja ličnih odnosa mal. deteta i oca, a otac obavezan da doprinosi izdržavanju mal. deteta iznosom od 5.000,00 dinara, počev od 26.10.2017. godine pa dok za to postoje zakonski uslovi. Presudom istog suda P2 258/20 od 13.05.2021. godine, izmenjena je presuda P2 55/17 od 12.10.2018. godine u pogledu načina održavanja ličnih odnosa oca i mal. deteta. Tužilac je početkom februara 2022.godine primetio telesne povrede kod deteta o čemu je obavestio policiju i odveo dete kod lekara radi ukazivanja lekarske pomoći. U vezi podnete prijave, PU Vranje je tuženoj izrekla hitnu meru privremene zabrane da kontaktira mal. VV i prilazi mu, a ta mera je od strane Osnovnog suda u Vranju, rešenjem NP 25/22 od 06.02.2022. godine, produžena za još mesec dana. Počev od 05.02.2023. godine mal. VV živi kod oca kome oko staranja o mal. detetu pomaže i njegov otac. Centar za socijalni rad Vranje je, u svom izveštaju od 04.04.2022. godine, naveo da je obavio razgovor sa ocem i mal. detetom, pa je konstatovano da između oca i deteta postoji uspostavljen topao emotivni odnos i dobra komunikacija, te da tužilac zadovoljava razvojne individualne potrebe deteta, u skladu sa njegovim uzrastom, adekvatno i pravovremeno. Mal. VV se izjasnio da mu je u kući oca lepo i da želi da ostane sa njim da živi pošto mu otac pomaže oko učenja i savladavanja nastavnog gradiva. Mišljenje tog Centra je da je u interesu mal. VV da se izmeni odluka o poveravanju, tako što će se dete poveriti ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, jer je to u interesu deteta koje je jasno izrazilo želju da i dalje živi sa ocem, dok je otac pokazao roditeljsku odgovornost i motivisanost da se stara ubuduće o mal. detetu na adekvatan i savestan način. Tužena je, nakon razvoda braka sa tužiocem, bila u vanbračnoj zajednici sa drugim čovekom sa kojim je dobila još jednog sina, a po prestanku te zajednice sada živi kod roditelja. Zaposlila se u firmi ''GG' u ... 01.09.2022. godine i prima mesečnu zaradu u iznosu od 35.000,00 dinara, dok za oba deteta prima i dečiji dodatak u iznosu od 5.000,00 dinara. Tužilac živi sa svojim ocem u njegovoj kući, bave se poljoprivredom, čuvaju 70 ovaca i tri konja, obrađuju zemlju i seku drva u šumi za dnevnicu.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su, primenom odredbe člana 77, 154. i 160. Porodičnog zakona, izmenili ranije donetu odluku o vršenju roditeljskog prava, tako što su mal. dete poverili ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, uredili način održavanja ličnih odnosa tužene sa mal. detetom na način predložen u izveštaju organa starateljstva i tuženu obavezali da na ime svog doprinosa za izdržavanje mal. deteta plaća mesečno iznos od 8.000,00 dinara.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (''Službeni list SFRJ''- međunarodni ugovori, br. 15/90 i ''Službeni list SRJ'' – međunarodni ugovori, br. 4/96, 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece, od primarnog značaja je interes deteta, bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Stavom 2. istog člana Konvencije, propisano je da se države članice obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i da će u tom cilju preduzeti sve potrebne zakonodavne i administrativne mere.

Porodični zakon je odredbom člana 6. stav 1., propisao da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koja se tiču dece. Na osnovu odredbe člana 77. istog Zakona, propisani su uslovi za samostalno vršenje roditeljskog prava, tako što je stavom 3. te odredbe Zakona, propisano da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava. Ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa roditeljem donosi sud na osnovu odredbe člana 272. Porodičnog zakona. Pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima, na osnovu odredbe člana 270. Porodičnog zakona. U sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, na osnovu odredbe člana 266. stav 1. Porodičnog zakona.

Interes deteta je pravni standard, a postupanje u skladu sa najboljim interesom deteta podrazumeva donošenje odluke na način na koji bi dete za sebe odlučilo, kada bi za to bilo sposobno. Zbog toga, rad organa starateljsta u pogledu utvrđivanja i procena svih relevantnih okolnosti za formulisanje validnog predloga o načinu vršenja roditeljskog prava koji će biti u najboljem interesu dece mora biti praćen aktivnim učešće svakog deteta koje je sposobno da formira i izrazi svoje autentično mišljenje.

U konkretnom slučaju, nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da su se od donošenja ranije sudske odluke kojom je razveden brak stranaka i njihovo maloletno dete povereno tuženoj, kao majci, na samostalno vršenje roditeljskog prava, promenile okolnosti tako da je sada u najboljem interesu mal. VV da bude poveren ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava. Ovo posebno imajući u vidu da je prema tuženoj, kao majci, PU Vranje 05.02.2022. godine izrekla hitne mere i to privremenu zabranu da kontaktira mal. VV i da mu prilazi, koja mera je od strane Osnovnog suda u Vranju produžena za još mesec dana, a zbog događaja u kom je tužena udarila mal. dete i nanela mu povredu, što je dete potvrdilo pred organom starateljstva. Od tog događaja, mal. dete živi sa ocem sa kojim ima uspostavljen topao emotivni odnos i dobru komunikaciju, tako što tužilac zadovoljava razvojne potrebe deteta, u skladu sa njegovim uzrastom, a mal. VV je izrazio želju da ostane da živi sa ocem. Nadležni Centar za socijalni rad je dao mišljenje da je u interesu mal. VV da i dalje živi sa ocem i da bude njemu poveren.

Tužena u reviziji ponavlja činjenice isticane u žalbi koje su bile predmet pravilne ocene od strane drugostepenog suda i ne dovode u sumnju pravilnost pobijane odluke. Imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, nalaz i stručno mišljenje nadležnog organa starateljstva koji je cenio roditeljske kapacitete parničnih stranaka, Vrhovni sud nalazi da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da su se promenile okolnosti i da je potrebno da se promeni odluka o vršenju roditeljskog prava u odnosu na ranije donetu odluku kojom je mal. dete bilo povereno majci, pošto je, i po oceni Vrhovnog suda, u najboljem interesu mal. deteta da živi u domaćinstvu sa ocem, a da lične odnose sa majkom održava na način određen pobijanom presudom.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić