Dopuštenost revizije je predviđena članom 41. stav 4. Zakona o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, br. 22/2009), zbog čega nije bilo mesta odlučivanju o izuzetnoj dozvoljenoti revizije primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, Zaključkom Vlade RS od 17.07.2003. godine prihvaćena je Informacija u pogledu statusa određenih organa, organizacija i službi sa područja AP Kosovo i Metohija, čijim članom 3. je predviđeno da će se licima koja su na dan 09.06.1999. godine bila u radnom odnosu u društvenoj organizaciji i društvenom preduzeću na području AP Kosovo i Metohija, a po tom osnovu ne ostvaruju zaradu ili naknadu zarade, nisu zasnovala radni odnos, nisu ostvarila pravo na penziju i ne ostvaruju prihod po osnovu rada ili imovine, isplaćivati privremena naknada, sredstvima iz budžeta Republike Srbije, da će naknadu isplaćivati Republički zavod za tržište rada, da se za lica koja žive na području AP KiM naknada određuje u visini minimalne zarade utvrđene za period januar-jun 2003. godine, uvećane za 30% , a za lica koja žive van područja AP KiM u visini minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom za period januar-jun 2003. godine. Tužilac je na dan 09.06.1999. godine bio zaposlen u DP „Vinex“ iz Vitine, a od aprila 1998. godine ima prijavljeno prebivalište u ... kod ... . Tužilac je 12.11.2003. godine popunio prijavu za ostvarenje prava na isplatu privremene naknade, a potom se prigovorom obratio Koordinacionom centru za KiM koji je 08.10.2004. godine dao obaveštenje da je radna grupa za razmatranje pitanja vezanih za status određenih organizacija i službi za područje AP KiM zauzela stav da lica koja su radila na teritoriji AP KiM, a imaju prebivalište van njene teritorije, nemaju pravo na privremenu naknadu. Nakon toga, 06.12.2006. godine tužilac je sačinio podnesak naslovljen kao „Obnova zahteva za isplatu minimalne zarade po osnovu radnog odnosa“, povodom čega mu je 08.04.2008. godine Nacionalna služba za zapošljavanje, Filijala Jagodina dala odgovor da je Koordinacioni centar imao odlučujuću ulogu u odlučivanju i odgovornostima u rešavanju po zahtevima za ostvarivanje prava na privremenu naknadu i da je to sad u nadležnosti Vlade i Ministarstva za KiM. Odlukom Ustavnog suda od 03.08.2010. godine utvrđeno je da Zaključak Vlade RS od 17.07.2003. godine u delu koji se odnosi na prihvtanje Informacije nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom, pa je 26.08.2010. godine donet novi Zaključak Vlade RS kojim se sve do donošenja Zakona o podršci pripadnicima srpskog naroda i manjinskih nacionalnih zajednica na teritoriji AP KiM i pojedinačnih akata zasnovanih na zakonu, obezbeđuje ostvarivanje prava na privremenu naknadu preko Nacionalne službe za zapošljavanje za lica koja su to pravo ostvarila do 10.08.2010. godine.

Tužilac tužbom traži naknadu štete koju tvrdi da je pretrpeo aktom diskriminacije po osnovu rada, shodno odredbama čl. 18. i 23. Zakona o radu i odredbama Zakona o zabrani diskriminacije, jer su radnici koji su kao i on na dan 09.06.1999. godine radili u DP „Vinex“ iz Vitine na KiM, na osnovu Zaključka Vlade RS od 17.07.2003. godine ostvarili pravo i primaju privremenu naknadu, a da je on zbog ličnog svojstva (prebivališta) stavljen u nejednak položaj u odnosu na njih, jer njemu to pravo nije priznato iz razloga što je u vreme donošenja Zaključka imao prijavljeno prebivalište u ... .

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno su nižestepeni sudovi primenom materijalnog prava iz odredbi Zakona o radu i Zakona o zabrani diskriminacije ocenili neosnovanim tužbeni zahtev, jer tužilac nije dokazao da je bilo kojim aktom ili postupanjem organa tužene diskriminisan, ni na neposredan ni na posredan način, i da mu zbog toga pripada pravo na naknadu štete.

Zaštita od diskriminacije predstavlja pravo ličnosti zagarantovano Ustavom RS (član 21) i Evropskom konvencijom za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (član 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju), a od 07.04.2009. godine i Zakonom o zabrani diskriminacije („Službeni glasnik RS“, broj 22/2009).

U smislu člana člana 2 tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije, diskriminacija i diskriminatarsko postupanje predstavlja svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva), u odnosu na lice ili grupe, na otvoren ili prikriven način, a koji se zasniva pretpostavljenim ličnim svojstvima na bilo kom osnovu (rasi, državljanstvu, nacionalnoj ili verskoj pripadnosti, jeziku, političkim ubeđenjima, polu, ...).

Odredbom člana 5. istog zakona propisano je da su oblici diskriminacije neposredna i posredna diskriminacija, a odredbe čl. 6. i 7. istog zakona definišu neposrednu i posrednu diskriminaciju kao stavljanje lica (ili grupe lica) u nepovoljniji položaj zbog njegovog (odnosno njihovog) ličnog svojstva, što se može činiti na različite načine – aktom, radnjom ili propuštanjem.

Odredbom člana 8. istog zakona propisano je da povreda načela jednakih prava i obaveza postoji ako se licu ili grupi lica, zbog njegovog odnosno njihovog ličnog svojstva, neopravdano uskraćuju prava i slobode ili nameću obaveze koje se u istoj ili sličnoj situaciji ne uskraćuju ili ne nameću drugom licu ili grupi lica, ako su cilj ili posledica preduzetih mera neopravdani, kao i ako ne postoji srazmera između preduzetih mera i cilja koji se ovim merama ostvaruje.

Iz navedenih zakonskih odredbi proizilazi da je za utvrđenje diskriminacije odnosno diskriminatorskog postupanja potrebno da se lice koje traži zaštitu nalazi u uporedivoj ili bitno sličnoj situaciji u odnosu na drugo lice u odnosu na koje smatra da je diskriminisano, da je pravljenje razlike neopravdano i da je vezano za neko lično svojstvo diskrimisanog lica, a da ukoliko se lice koje traži sudsku zaštitu ne nalazi u takvoj situciji, diskriminacije nema.

U konkretnom slučaju, tužilac nije dokazao da je tužena primenjujući Zaključak Vlade RS od 17.07.2003. godine povoljnije postupala prema drugim zaposlenima koji su kao i tužilac radili u društvenom preduzeću na teritoriji AP KiM, a koji kao i on nisu imali prebivalište na teritoriji AP KiM na dan 09.06.1999. godine. Samo u tom slučaju bi nejednako postupanje tužene prema tužiocu u odnosu na ostale zaposlene značilo akt diskriminacije.

Iako tužena nije tužiocu priznala pravo na isplatu privremene naknade, to samo po sebi ne predstavlja akt diskriminacije, već je reč o postupanju organa tužene koji su u okviru svojih ovlašćenja izrazili mišljenje da tužilac ne ispunjava uslove za priznanje traženog prava, jer na dan 09.06.1999. godine nije imao prijavljeno prebivalište na teritoriji AP KiM. U situaciji kada je tužilac nezadovoljan postupanjem tužene (jer mu nije prinzato pravo na isplatu privremene naknade) i smatra da je takvo ponašanje diskriminatorsko, a da pri tom nije dokazao da je takvo postupanje tužene u vezi sa nekim ličnim svojstvom tužioca (u konkretnom slučaju prebivalištem), ne može se govoriti o diskriminaciji u smislu odredbi Zakona o radu i Zakona o zabrani diskriminacije. Dakle, sporno je pravo tužioca na isplatu privremene naknade po Zaključku Vlade RS, čija zaštita se ostvaruje u upravnom postupku ili eventualno postupku za naknadu štete povodom nezakonitog ili nepravilnog rada državnog organa, koji vid zaštite u konkretnom slučaju nije tražen, niti su u cilju utvrđivanja činjenica od značaja za odluku o takvom zahtevu u postupku predlagani dokazi.

S obzirom na izloženo, neosnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava s obzirom da iz utvrđenog činjeničnog stanja ne sledi da je tužena neopravdano stavila tužioca u nepovoljniji položaj u odnosu na druge zaposlene i to iz razloga koji bi predstavljali diskriminaciju prema tužiocu.

Iako sud prema članu 192. stav 4. ZPP nije vezan pravnim osnovom, zavisno od osnova tužbenog zahteva opredeljenog u tužbi utvrđuje se činjenično stanje, a u konkretnom slučaju isto je usmereno prema tužbenom zahtevu za naknadu štete zbog učinjene diskriminacije, a ne na zahtevu za naknadu štete zbog nezakonitog ili nepravilnog rada državnog organa, u smislu člana 172. Zakona o obligacionim odnosima.

Vrhovni kasacioni sud je cenio i ostale navode revizije, kojima se ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude. Odluka o tužbenom zahtevu je doneta pravilnom primenom materijalnog prava, za koju su dati dovljni i jasni razlozi, koje u svemu kao pravilne prihvata i ovaj sud. U reviziji se ponavljaju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a drugostepeni sud je u obrazloženju pobijane presude ocenio sve žalbene navode tužioca koji su bili od značaja za pravilnu odluku o izjavljenoj žalbi.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić