Rešenjem Višeg suda u Prokuplju Gž 1271/22 od 20.10.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba predlagača i potvrđeno je navedeno prvostepeno rešenje u stavovima prvom i drugom izreke. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu trećem izreke prvostepenog rešenja pa je protivnik predlagača obavezan da predlagaču na ime naknade troškova vanparničnog postupka isplati iznos od 198.000,00 dinara (umesto određenog iznosa). Stavom trećim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime troškova drugostepenog postupka isplati iznos od 60.000,00 dinara.

Protiv navedenog pravosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, predlagač je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, predlažući da se o njoj odluči u smislu člana 404. ZPP kao po izuzetno dozvoljenoj reviziji.

Protivnik predlagača je podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijanog rešenja, na osnovu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“ br.72/11...18/20) u vezi člana 420. stav 6. ZPP i člana 30. stav 2. ZVP, Vrhovni sud je našao da je revizija dozvoljena na osnovu člana 403. stav 3. ZPP, zbog čega nema razloga za odlučivanje po izuzetno dozvoljenoj reviziji i da je osnovana, zbog pogrešno primenjenog materijalnog prava.

Donošenjem pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču su pravnosnažnim rešenjem SO Kuršumlija – Odeljenje za privredu, lokalni i ekonomski razvoj broj 01-465-24 od 10.05.2021. godine (koje je postalo pravnosnažno 28.05.2021. godine) eksproprisane katastarske parcele u njegovom vlasništvu, po predlogu korisnika eksproprijacije - ovde protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“ iz Beograda u njegovu korist, a na osnovu utvrđenog javnog interesa, upisane u LN br. .. KO ... i to: broj .. livada treće klase, površine 42 ara 57 m2, na kojoj se nalazi voćnjak, broj .., pašnjak četvrte klase, površine 32 ara 14 m2 i broj .. pašnjak četvrte klase, površine 59 ari 39 m2, na kojoj se nalazi voćnjak. Istim rešenjem je određeno da je korisnik eksproprisane nepokretnosti dužan da po pravnosnažnosti tog rešenja isplati naknadu za eksproprisane nepokretnosti u posebnom postupku. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka poljoprivredne struke utvrđena je tržišna cena eksproprisanih katastarskih parcela kao poljoprivrednog zemljišta, koja zajedno sa vrednošću dugogodišnjih voćnih zasada na njima od 2.447.275,00 dinara, iznosi ukupno 6.027.215,00 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja i utvrđene tržišne vrednosti eksproprisanog zemljišta kao poljoprivrednog zemljišta u kom statusu su upisane u katastru nepokretnosti i voćnih zasada na njima, prvostepeni sud je obavezao protivnika predlagača da predlagaču isplati novčanu naknadu u tom novčanom iznosu na osnovu odredbi članova 41. stav 2. i 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji.

Prihvatajući u potpunosti argumentaciju prvostepenog suda zasnovanu na citiranim odredbama Zakona o eksproprijaciji, drugostepeni sud je ocenio da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema statusu i vrsti tog zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, te da naknadna promena namene zemljišta nema uticaja na sudski postupak određivanja naknade za isto.

Pravilno je stanovište drugostepenog suda da naknadna promena namene zemljišta nema uticaja na sudski postupak određivanja naknade za eksproprisano zemljište, ali je to suprotno konkretnoj situaciji, s obzirom na to da po podacima iz pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji proizlazi da su predmetne katastarske parcele eksproprisane radi izgradnje auto-puta E-80 deonica Niš-Merdare. Naime, predlagač osnovano ističe u reviziji da je do promene statusa predmetnog eksproprisanog zemljišta došlo pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji od 10.05.2021. godine, donošenjem Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto- puta E – 80, deonica Niš-Merdare („Sl. glasnik RS“, br.102/17...62/19). Zbog toga se ne može prihvatiti zauzeto stanovište nižestepenih sudova koje implicira na naknadnu promenu statusa predmetnog zemljišta.

Po stanovištu Vrhovnog suda, stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto-puta E 80, deonica Niš-Merdare, došlo je do promene namene eksproprisanog zemljišta koje je po tom osnovu postalo građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, ono je definisano kao zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona, propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. istog zakona, proizlazi da je u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena (stav 1), a organ nadležan za poslove državnog premera i katastra u roku od 15 dana po dobijanju akta iz stava 1. istog člana, rešenjem provodi nastalu promenu i stavlja zabeležbu o obavezi plaćanja naknade za promenu namene u bazu podataka katastra nepokretnosti za koju se izdaje LN (stav 2). Poljoprivredno zemljište koje je planskim dokumentom promenjena namena u građevinsko, do privođenja namena može se koristiti za poljoprivrednu proizvodnju (stav 3). Od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, u skladu sa ovim zakonom (stav 9).

Članom 11. Zakona o planiranju i izgradnji je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i Prostorni plan područja posebne namene. Članom 2. istog zakona, namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom.

Prema tome, s obzirom na to da pravno dejstvo planskog dokumenta nastaje njegovim stupanjem na snagu (član 88. stav 9) od tada vlasnik takvog zemljišta ostvaruje svoja prava vlasnika na građevinskom zemljištu u skladu sa ovim zakonom, a bez obzira na to što organ nadležan za upis prava na nepokretnostima nije sproveo tu promenu namene u katastru nepokretnosti (član 83. stav 2). U tom kontekstu je bez pravnog značaja to što se poljoprivredno zemljište kojem je planskim dokumentom promenjena namena u građevinsko, do privođenja namene može koristiti za poljoprivrednu proizvodnju (član 88. stav 3) citiranog Zakona o planiranju i izgradnji. To znači da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu zemljišta) u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Kako u konkretnom slučaju, prema podacima iz pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji proizlazi da nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre eksproprijacije bio utvrđen javni interes za eksproprijaciju i donet planski dokument (Prostorni plan područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto puta E-80, deonica Niš-Merdare) koji ga je odredio kao građevinsko zemljište, to upućuje na zaključak da je pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji stupanjem na snagu planskog dokumenta bio promenjen status ovog zemljišta u građevinsko zemljište.

Iz izloženih razloga prvostepeni sud će u ponovnom postupku utvrditi da li je pred nadležnim organom uprave bio postignut sporazum o određivanju pripadajuće naknade za eksproprisano zemljište u smislu članova 56-60 Zakona o eksproprijaciji (jer ukoliko nije postignut, dalji postupak se nastavlja po službenoj dužnosti pred nadležnim sudom u smislu člana 61. istog zakona). Zatim, kada je tačno stupio na snagu navedeni prostorni plan kojim su obuhvaćene predmetne katastarske parcele, da bi potom utvrdio visinu tržišne cene eksproprisanog zemljišta kao građevinskog zemljišta na osnovu čanova 41. stav 2. i 42. Zakona o eksproprijaciji.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od odluke o glavnoj stvari, to je i ona odluka ukinuta.

Na osnovu izloženih razloga Vrhovni sud je na osnovu člana 416. stav 2. u vezi člana 30. stav 2. ZVP, odlučio kao u izreci ovog rešenja.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić