Rev2 958/2023 3.5.9

Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 958/2023
25.10.2023. godina
Beograd

U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Milija Simić advokat iz ..., protiv tužene Osnovne škole „Đura Jakšić“ iz Paraćina, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Kragujevcu, radi naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2451/22 od 06.09.2022. godine, u sednici održanoj 25.10.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao oneosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2451/22 od 06.09.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Paraćinu, Sudska jedinica u Ćupriji P1 251/21 od 08.04.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezana tužena da tužilji isplati na ime mesečne naknade troškova za ishranu u toku rada – toplog oborka za period od maja 2018. godine zaključno sa aprilom 2021. godine, pojedinačne mesečne iznose, bliže navedene u ovom stavu, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa pa do konačne isplate. Stavom drugim izreke usvojen je tužbeni zahtev tužilje pa je obavezana tužena da joj isplati naknadu na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od maja 2018. godine zaključno sa aprilom 2021. godine pojedinačne mesečne iznose, bliže navedene u ovom stavu sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinog novčanog iznosa pa do isplate. Stavom trećim izreke obavezana je tužena da tužilji nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 74.400,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti odluke pa do konačne isplate.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 2451/22 od 06.09.2022. godine, preinačena je prvostepena presuda tako što je, stavom prvim izreke, odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati iznose dosuđene stavom prvim izreke prvostepene presude. Stavom drugim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplati iznose dosuđene stavom drugim izreke prvostepene presude. Stavom trećim izreke tužilja je obavezana da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 9.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...10/23), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, broj 10/23), i ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u utuženom periodu bila u radnom odnosu kod tužene na radnom mestu ... sa koeficijentomza obračun plate 6,30. Tužilji je u utuženom periodu nije isplaćivana naknada troškova za ishranu u toku rada (topli obrok) i regresa za godišnji odmor, a visina tražene naknade utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomskofinansijske struke koji je iznos neisplaćenih nakanad na ime troškova ishrane u toku rada i regresa za godišnji odmor utvrdio koristeći se odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za osnovne škole i prema poslednjem objavljenom podatku prosečna neto zarada u privredi Republike Srbije za 2010. godine i to za mesece u kojima je tužena tužilji isplaćivala minimalnu zaradu.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev sa pozivom na odredbu člana 111. i 118. Zakona o radu, zaključujući da naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora nisu sadržani u koeficijentu radnog mesta tužilje s obzirom na to da je tužena tužilji isplaćivala platu u visini minimalne zarade i da je stoga dužna da te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem a prema kriterijumima iz Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika koji je regulisao te isplate.

Drugostepeni sud nije prihvatio ovakvo pravno stanovište prvostepenog suda, pa je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev za isplatu traženih naknada za troškove ishrane u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora jer su tražene naknade u smislu člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, koji se ovde primenjuje na osnovu člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, sadržane u koeficijentu za obračun plata što znači da se iste ostvaruju kroz obračun i isplatu plata usled čega je odbio zahtev tužilje za isplatu traženih naknada.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“ broj 88/17...6/20) propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 34/01...157/20) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. istog Zakona propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plate utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne Skupštine Republike Srbije, dok je odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana propisuje da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/15, 92/20) u odredbi člana 20. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1.). Ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05...95/18) u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), dok prema stavu 2. istog člana visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog Zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 44/01...19/21), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. ove Uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe koja se primenjuje na zaposlene u osnovnom obrazovanju. U konkretnom tužilja je zaposlena u školi pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknade i dodataka po osnovu rada prema odredbi člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Suprotno revizijskim navodima supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon, Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, to ova odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/15, 92/20, čije važenje je na osnovu sporazuma produženo do 05.03.2022. godine) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržane u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu.

Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa je stoga činjenica da je tužilji u spornom periodu isplaćivana zarada manja od minimalne na osnovu odredbe člana 20. stav 2. Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji da je bila niža od minimalne) bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka, na osnovu člana 165. stav 2., u vezi članova 153. stav 1. i 154. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković