Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž 3493/23 od 07.03.2024. godine, stavom prvim izreke, žalbu tuženog odbio i potvrdio presudu Višeg suda u Novom Sadu P 44/2022 od 13.10.2023. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je izjavio blagovremenu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11...18/20), u vezi odredbe člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23), i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, a tuženi u reviziji ne ukazuje na neku drugu bitnu povredu propisanu odredbom člana 407. stav 1. tačka 3. istog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je pravni sledbenik pokojne BB pa je, u ostavinskom postupku, nasledila parcele .., .., .., .., .., .. i .. u delu od ½, a parcele .. i .., u celosti. Parcela broj .. je njiva 2. klase površine 82 m2 po vrsti gradsko građevinsko zemljište. Parcela broj .. površine 5 ari 72 m2 je njiva 2. klase po vrsti gradsko građevinsko zemljište. Utvrđeno je da su deobom parcele .. u površini od 80-40 m2 nastale parcele broj .. površine 70-23 m2, .. površine 6-59 m2, .. površine 82 m2 i .. površine 5-76 m2 k.o. Veternik. Deobom parcele .. površine 5- 76 m2, nastale su nove parcele .. površine 5-72 m2 i .. površine 4 m2 k.o. Veternik, dok je deobom parcele .. površine 6-59 m2, nastala parcela .. površine 6-08 m2 i parcela .. površine 51 m2. Osnov za izradu projekta parcelacije i preparcelacije bio je Plan detaljne regulacije „Adica“ u Novom Sadu („Službeni list grada Novog Sada“, broj 5/2008). Parcela broj .. k.o. Veternik upisana je u površini od 572 m2 i najvećim delom namenjena za regulaciju ulice ... i to, po planskom dokumentu, površinom od 559 m2. Od navedene površine koja je predviđena za javnu namenu, površina od 509 m2 je faktički privedena nameni, a deo u površini od 50 m2 je uzurpiran od strane drugih lica ogradama, objektima i betoniranim stazama. Deo parcele od 13 m2 je predviđen za spajanje sa parcelom broj .. radi formiranja potpune građevinske parcele. Ulica ... je komunalno opremljena infrastrukturom, deo ulice ima asfaltni put, a deo tucanik preko kojih sve okolne parcele imaju pristup. Parcela broj .. k.o. Veternik ukupne površine 82 m2 je celom površinom planskim dokumentom predviđena za javnu površinu – ulicu ..., a površina od 76 m2 je faktički privedena nameni i koristi se kao ulica dok je površina od 7 m2 uzurpirana od strane drugih lica. Ulica ... je komunalno opremljena, postoji asfaltni put, a predmetna parcela je deo te ulice preko koje okolne katarstarske parcele imaju pristup. Na osnovu Plana detaljne regulacije „Adica“ u Novom Sadu, katastarska parcela broj .. k.o. Veternik je najvećim delom planirana za površinu javne namene – saobraćajnu površinu i spajanjem, najvećim svojim delom, sa pripadajućim delom parcele broj .. k.o. Veternik, kao i sa svim ostalim parcelama i delovima parcela koje čine sastavni deo, te su planirane za regulaciju ulice ... na Adicma u Novom Sadu, dok je malim delom katastarska parcela broj .. k.o. Veternik namenjena za porodično stanovanje i spajanje pripadajućeg dela sa parcelom broj .., a planirane su za regulaciju ulica ... na Adicama u Novom Sadu. Tržišna vrednost 1 m2 građevinskog zemljišta predmetnih parcela iznosi 18.740,00 dinara. Tužilji niti njenoj pravnoj prethodnici nije isplaćena naknada za predmetno zemljište.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su obavezali tuženog da tužilji isplati novčanu naknadu u iznosu od 6.774.510,00 dinara, primenom odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije, odredbe člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011...104/2016) i člana 1. Protokola broj 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda. Po oceni nižestepenih sudova, tužilji pripada pravična novčana naknada za oduzeto zemljište utvrđeno od strane veštaka građevinske struke u visini sadašnje tržišne vrednosti oduzetog zemljišta. Pri određivanju visine naknade, sudovi su imali u vidu ukupnu površinu koja je privedena nameni i koja se koristi kao ulica, kao i površinu koja je predviđena za javnu namenu uzimajući u obzir da je tužilja suvlasnik u delu od ½ na parceli broj .. koja ima površinu od 572 m2, a da je za javnu namenu predviđena površina te parcele od 559 m2, te da je tužilja vlasnik u celosti parcele broj .. površine 82 m2 tako da joj, za ukupnu površinu od 361,5 m2 pripada novčana naknada u iznosu od 6.774.510,00 dinara.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Pravo na imovinu je jedno od osnovnih sudskih prava zaštićenih ustavno- pravnim normama i normama međunarodnih konvencija čiji je Republika Srbija potpisnik. Ustav Republike Srbije, u odredbi člana 58. jemči pravo na mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona tako što propisuje da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Zakonom se može ograničiti način korišćenja imovine, a oduzimanje ili ograničenje imovine radi naplate poreza i drugih tražbina ili kazni, dozvoljeno je samo u skladu sa zakonom.

Protokolom broj 1 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, u članu 1. garantuje se zaštita imovine tako što je propisano da svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine i da niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava.

Ustavne odredbe i Konvencija ukazuju na obavezu isplate razumne naknade za oduzetu imovinu po tržišnim cenama u vreme presuđenja koja je odlukama nižestepenih sudova i utvrđena.

Odredbom člana 9. stav 1. Zakona o građevinskom zemljištu („Službeni glasnik RS“, br. 44/95...46/98), propisano je da se građevinsko zemljište privodi nameni izgradnjom objekata odnosno izvođenjem drugih radova u skladu sa propisima o planiranju i uređenju prostora.

Zakon o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...95/2018), u odredbi člana 200. stav 2. propisuje da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi itd.). U smislu člana 7. istog Zakona, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koje nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova, javnih površina koje su u svojini jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetne parcele su, na osnovu Plana detaljne regulacije „Adica“ u Novom Sadu („Službeni list grada Novog Sada“ broj 5/2008), planirane za javnu površinu kao deo ulica ... odnosno ... u Veterniku i privedene su toj nameni tako što sada imaju funkciju javnog dobra i namenjene su za opštu upotrebu pa tužilja više ne može da koristi svoje vlasničko pravo na njima. Tako je izvršena takozvana faktička eksproprijacija koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda. Tuženi je dužan da tužilji isplati predmetnu naknadu pošto se parcele u njenom vlasništvu koriste kao ulice odnosno dobra u opštoj upotrebi – javnoj svojini, a visina naknade je tužilji pravilno priznata primenom odredbe člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije, prema tržišnoj vrednosti zemljišta koje je ušlo u sastav formiranih ulica. Zbog toga tuženi neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. i 154. Zakona o parničnom postupku, imajući u vidu njegov ishod.

Na osnovu odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković