U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić i Dragane Boljević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Slobodan Jovanović advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo zdravlja RS, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Leskovcu, radi isplate potraživanja iz radnog odnosa, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž1 584/2023 od 05.04.2023. godine, u sednici veća održanoj 09.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Nišu Gž1 584/2023 od 05.04.2023. godine, tako što se odbija žalba tužene kao neosnovana i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Vranju P1 213/22 od 02.12.2022. godine.

OBAVEZUJE SE tužena da tužiocu na ime naknade troškova po reviziji isplati iznos od 40.662,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate, u roku od 15 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Vranju P1 213/22 od 02.12.2022. godine, stavom prvim izreke, obavezana je tužena da tužiocu, na ime potraživanja koja tužilac ima prema Zdravstvenom centru Vranje po rešenju Osnovnog suda u Vranju II 3730/17 od 27.06.2017. godine, plati na ime duga zbog neisplaćenih troškova prevoza za dolazak i odlazak sa rada za period od marta meseca 2013. godine do kraja maja meseca 2014. godine iznose navedene u tom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos od označenog datuma pa do isplate. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužiocu, na ime naknade troškova parničnog postupka u predmetu Osnovnog suda u Vranju P1 559/16, isplati iznos od 43.680,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.06.2017. godine pa do konačne isplate, kao i troškove izvršnog postupka u predmetu Osnovnog suda u Vranju II 3730/17 u iznosu od 6.854,00 dinara, sve u roku od 8 dana. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 68.708,64 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude pa do konačne isplate.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž1 584/2023 od 05.04.2023. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Osnovnog suda u Vranju P1 213/22 od 02.12.2022. godine tako što je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tužena da mu, na ime potraživanja koja ima prema Zdravstvenom centru Vranje po rešenju Osnovnog suda u Vranju II 3730/17 od 27.06.2017. godine, isplati na ime duga zbog neisplaćenih troškova prevoza za dolazak i odlazak sa rada za period od marta meseca 2013. godine do kraja maja meseca 2014. godine iznose navedene u tom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti do isplate, kako je to označeno u tom stavu izreke; da mu na ime troškova parničnog postupka u predmetu Osnovnog suda u Vranju P1 559/16 isplati iznos od 43.680,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.06.2017. godine pa do isplate i da mu isplati troškove izvršenja nastale pred Osnovnim sudom u Vranju II 3730/17 u iznosu od 6.854,00 dinara, kao i da mu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 68.708,64 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti pa do isplate, kao neosnovan. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 76.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude pa do konačne isplate u roku od 8 dana.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbu člana 404. ZPP.

O reviziji nije bilo potrebe da se odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj u smislu člana 404. ZPP, jer tužilac revizijom pobija presudu kojom je drugostepeni sud preinačio prvostepenu presudu i odlučio o zahtevim stranaka, pa je u takvom slučaju revizija uvek dozvoljena shodno članu 403. stav 2. tačka 2. ZPP.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u skladu sa članom 403. stav 2. ZPP i članom 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da revizija tužioca osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu u Zdravstvenom centru Vranje koji mu kao poslodavac nije isplatio troškove prevoza za dolazak i odlazak sa rada za period od marta meseca 2013. godine do maja meseca 2014. godine. Tužilac je na osnovu poravnanja Osnovnog suda u Vranju P1 559/2016 od 10.05.2017. godine podneo predlog za izvršenje, na osnovu koga je Osnovni sud u Vranju doneo rešenje o izvršenju II 3730/17 od 27.06.2017. godine kojim je usvojen predlog za izvršenje i zaključkom javnog izvršitelja Stanka Filipovića iz ... II 1420/17 od 21.07.2017. godine određeno izvršenje na novčanim sredstvima izvršnog dužnika Zdravstvenog centra u Vranju. Rešenje o izvršenju i zaključak javnog izvršitelja o sprovođenju izvršenja su dana 24.07.2017. godine dostavljeni Narodnoj banci Srbije, Organizaciji za prinudnu naplatu. Izvršenje nije sprovedeno u roku od 15 dana o čemu je Narodna banka Srbije dana 08.08.2017. godine obavestila javnog izvršitelja. Javni izvršitelj nije preduzimao druge radnje. Dana 12.08.2019. godine tužilac je podneo predlog javnom izvršitelju za promenu sredstava izvršenja i to na novčanom potraživanju izvršnog dužnika kod njegovih poverilaca koji su navedeni u predlogu i prenosom sredstava sa računa dužnika na namenski račun javnog izvšitelja. Javni izvršitelj nije odlučio o predlogu tužioca za promenu sredstava izvršenja i nije preduzimao radnje u cilju naplate potraživanja. Račun Zdravstvenog centra Vranju bio je u blokadi ukupno 1.827 dana. Veštačenjem od strane veštaka ekonomsko – finansijske struke utvrđeno je da je osnivač Zdravstvenog centra Vranje Republika Srbija, Ministarstvo zdravlja i da se isti finansira iz različih izvora i to pretežno iz ustupljenih javnih prihoda tj. sredstava dobijenih od strane Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje – Filijale u Vranju procentualno u 2018. godini RFZO – 96,60%, budžet RS 1,28%, ostali izvori 2,12%. U 2019. godini RFZO – 91,77%, budžet RS 6,96%, ostali izvori 1,27%, i u 2020. godini RFZO – 97,86%, budžet RS 0,94%, ostali izvori 1,21%.

Prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev sa obraloženjem da solidarna odgovornost Republike Srbije za obaveze Zdravstvenog centra u Vranju, čiji je osnovač, postoji na osnovu odredbe člana 14. stav 3. Zakona o stečaju u slučaju postojanja materijalno-pravnih uslova za otvaranje stečajnog postupka, što je i trajnija nesposobnost tužioca za plaćanje. Stoga, tužilac jedino može naplatiti svoje potraživanje od tužene koja je osnivač Zdravstvenog centra Vranja, koji se pretežno finansira iz Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje, pa je time Republika Srbija i solidarno odgovorna za obaveze zdravstvenog centra.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev sa obrazloženjem da bi do ispunjenosti uslova za solidarnu odgovornost osnivača došlo tek u situaciji ako zaposleni u izvršnom postupku ne bi mogao da naplati svoje potraživanje, odnosno ukoliko nastupi jedan od razloga propisanih odredbom člana 129. stav 1. tačka 4. i 6. Zakona o izvršenju i obezbeđenju, ako stranka koja je pravno lice prestane da postoji, a nema pravnog sledbenika ili ako je izvršenje postalo nemoguće ili ne može da se sprovede iz drugih razloga (propao je predmet izvršenja, izvršni dužnik nema imovinu i slično) u kom slučaju se po službenoj dužnosti obustavlja izvršni postupak. Stoga, sama činjenica da je račun osnovnog subjekta nad kojim se sprovodi stečaj duži period u blokadi ne dovodi automatski do primene navedene odredbe Zakona o stečaju, odnosno odgovornosti osnivača.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno je prvostepeni sud primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 14. stav 1. Zakona o stečaju propisano je da se stečajni postupak ne sprovodi prema Republici Srbiji, autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave, fondovima ili organizacijama obaveznog penzijskog, invalidskog, socijalnog i zdravstvenog osiguranja, pravnim licima čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave, a koja se isključivo ili pretežno finansiraju kroz ustupljene javne prihode ili iz republičkog budžeta odnosno budžeta autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, Narodnoj banci Srbije, Centralnom registru, depou i kliringu hartija od vrednosti, javnim agencijama. Za obaveze pravnog lica nad kojim se u skladu sa stavom 1. ovog člana zakona ne sprovodi stečajni postupak, solidarno odgovaraju njegovi osnivači, odnosno vlasnici, kao članovi ili akcionari (stav 3).

Solidarnost dužnika je propisana odredbom člana 414. Zakona o obligacionim odnosima tako što svaki dužnik solidarne obaveze odgovara poveriocu za celu obavezu i poverilac može zahtevati njeno ispunjenje od koga hoće sve dok ne bude potpuno ispunjeno, ali kada jedan dužnik ispuni obavezu, ona prestaje i svi se dužnici oslobađaju (stav 1). To su opšta pravila o solidarnosti obaveze koja se primenjuju i na solidarnost u odgovornosti propisanoj odredbom člana 14. Zakona o stečaju. Odredbama Zakona o stečaju propisano je za koja lica solidarno odgovaraju njegovi osnivači, tako što je određeno da su to ona pravna lica prema kojima se ne sprovodi stečajni postupak. To dalje vodi ka zakonu određenim razlozima, odnosno uslovima za sprovođenje stečaja. Kad ti uslovi budu ispunjeni, a nad pravnim licem se ne može po zakonu sprovesti stečajni postupak, tada postoji solidarna odgovornost njegovog osnivača za obaveze tog pravnog lica. Ta odgovornost nije uslovljena drugim uslovima, pa ni uslovima za obustavljanje izvršnog postupka propisanim u Zakonu o izvršenju i obezbeđenju, kako je to pogrešno protumačio drugostepeni sud. Zakon o stečaju za uslove za solidarnu odgovornost osnivača za obaveze pravnog lica nad kojim se ne sprovodi stečajni postupak ne upućuje na odredbe Zakona o izvršenju i obezbeđenju. Time zahtev koji drugostepeni sud podrazumeva za solidarnu odgovornost osnivača za obaveze pravnog lica prema kojim se stečajni postupak ne sprovodi – da pravno lice prestane da postoji, a nema pravnog sledbenika, da je izvršenje postalo nemoguće ili ne može da se sprovede iz drugih razloga (propao je predmet izvršenja, izvršni dužnik nema imovinu i slično) i da je po službenoj dužnosti obustavljen izvršni postupak, nema uporište u odredbama Zakona o stečaju.

Uslove za solidarnu odgovornost osnivača pravnog lica na koja se ne primenjuje Zakon o stečaju za obaveze tog pravnog lica treba ceniti u odnosu na odredbe tog zakona. Okolnost da je račun pravnog lica koji je dužnik prema ovde tužiocu, a nad kojim pravnim licem se ne sprovodi stečajni postupak po odredbi člana 14. stav 1. Zakona o stečaju, u blokadi i to duži vremenski period (u konkretnom slučaju 1.827 dana) upravo ukazuje da je ispunjen stečajni razlog iz odredbe člana 11. stav 1. tačka 1. Zakona o stečaju u odnosu na to pravno lice, kad bi nad tim pravnim licem mogao da se sprovodi stečajni postupak. Kako to nije moguće, odredbom člana 14. stav 1. Zakona o stečaju ustanovljena je solidarna odgovornost ovde tuženog za obaveze tog pravnog lica. Stoga je pravilno postupio prvostepeni sud kada je tužbeni zahtev usvojio.

S obzirom na navedeno na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Odluka o troškovima postupka doneta je u skladu sa članom 153, 154. i 165. stav 1. ZPP. Tužilji su priznati troškovi za postupak po reviziji obzirom da je uspela u spor, i to na ime naknade advokatu za sastav revizije u iznosu od 18.000,00 dinara i takse za reviziju 9.048,80 dinara i odluku suda po reviziji 13.573,20 dinara, ukupno 40.662,00 dinara, prema AT i TT.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić