Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1871/21 od 02.02.2022. godine, odbijena je žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je dala odgovor na reviziju. Troškove revizijskog postupka je tražila i opredelila.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11...10/23) i utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je ugovorom o radu na određeno vreme od 16.01.2018. godine zasnovala radni odnos na određeno vreme kod tuženog u Službi za opšte i specijalističke poslove kao medicinska sestra zbog povećanog obima posla (sa stupanjem na rad 16.01.2018. godine i trajanjem radnog odnosa do 15.07.2018. godine). U ugovoru je navedeno da će tužilja obavljati poslove medicinske sestre koji su predviđeni Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova tužene (primanje pacijenata, otvaranje i izdavanje kartona, zakazivanje sledećeg pregleda u dogovoru sa ordinirajućim lekarom, vršenje trijaže pacijenata, vršenje vakcinacije i dr.). Pre isteka roka trajanja ugovora, tuženi je 13.07.2018. godine dostavio tužilji ponudu za zaključenje aneksa ugovora o radu zbog potrebe organizacije rada i povećanog obima posla, nakon čega je tužilja sa tuženim kao poslodavcem zaključila dana 13.07.2018. godine aneks br. 1 ugovora o radu (kojim je ugovoreno stupanje na rad tužilje kod tuženog dana 16.07.2018. godine, sa trajanjem radnog odnosa do 31.12.2018. godine). Pre isteka radnog odnosa, dana 31.12.2018. godine tuženi je tužilji dostavio novu ponudu za zaključenje aneksa ugovora o radu zbog potrebe organizacije rada i povećanog obima posla, pa je tužilja sa tuženim istog dana zaključila aneks br. 2 ugovora o radu (sa ugovorenim stupanjem na rad kod tuženog 01.01.2019. godine i trajanjem radnog odnosa do 31.12.2019. godine).

Rešenjem tuženog br. .. od 24.12.2019. godine, tužilji je prestao radni odnos na poslovima medicinske sestre kod tuženog uz otkaz ugovora o radu br. .. od 16.01.2018. godine, sa svim aneksima, zbog isteka roka na koji je radni odnos zasnovan, s tim da joj radni odnos prestaje dana 31.12.2019. godine. Pre isteka roka za prestanak radnog odnosa po navedenom rešenju, ugovorom o radu br. .. od 26.12.2019. godine, tužilja je zasnovala radni odnos kod tuženog na određeno vreme na radnom mestu medicinska sestra za obavljanje poslova u okviru Projekta zdravstvene zaštite na teritoriji Opštine BB „Zajedno do zdravlja“ (sa stupanjem na rad 01.01.2020. godine i trajanjem radnog odnosa do 31.03.2020. godine). Dana 28.01.2020. godine zaključen je aneks br. 1, navedenog ugovora o radu, kojim je izmenjena odredba ugovora koji se odnosi na visinu zarade tužilje počev od 01.01.2020. godine. Iz saglasnih iskaza tužilje saslušane u svojtvu parnične stranke i iskaza više saslušanih svedoka utvrđeno je da je tužilja sve vreme obavljala iste poslove i da nije bilo prekida rada kod tuženog.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev, pozivajući se na odredbe članova 37. stavovi 1. i 6. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05 ... 75/14). Zaključili su da je tužilja kontinuirano radila kod tuženog na osnovu zaključenih ugovora o radu i aneksa ugovora o radu na određeno vreme, sa prekidima kraćim od 30 dana, na poslovima medicinske sestre, zbog povećanog obima posla, koji poslovi su predviđeni Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji poslova tuženog, jer je ugovorom o radu od 26.12.2019. godine samo formalno bila raspoređena na druge poslove, a faktički je obavljala sve vreme iste poslove, tako da je kontinuirano radila na istovrsnim poslovima koji su sistematizovani aktom poslodavca zbog povećanog obima posla. Kako je tužilja od 16.01.2018. godine do 11.02.2020. godine, radila na istim poslovima, to je ispunila i uslov koji se odnosi na relevantni period – rad duži od 24 meseca u ukupnom trajanju, koji je potreban za prerastanje radnog odnosa shodno Zakonu o radu. Time je aktivirano pravilo o preobražaju radnog odnosa zbog čega su se stekli uslovi za prerastanje radnog odnosa na određeno vreme u radni odnos na neodređeno vreme. Rad tužilje je imao karakteristike rada iz radnog odnosa jer je tužilja sve vreme obavljala istovrsne poslove kod poslodavca u navedenom periodu. U takvoj situaciji, zaključenje sa tužiljom više sukcesivnih ugovora o radu, a zatim i aneksa ugovora o radu na određeno vreme po proteku vremena od dve godine, koliko maksimalno može da traje radni odnos na određeno vreme, predstavlja zloupotrebu prava od strane tuženog jer se radi o stalnim poslovima, pa je na taj način vršio zloupotrebu prava i postupao suprotno odredbi člana 13. Zakona o obligacionim odnosima kojim je propisano da je zabranjeno vršenje prava protivno cilju zbog kojeg je ovo pravo ustanovljeno ili priznato.

Po oceni Vrhovnog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Prema članu 37. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05 ...54/09), radni odnos se zasniva za vreme čije je trajanje unapred određeno kada su u pitanju sezonski poslovi, rad na određenom projektu, povećanje obima posla koje traje određeno vreme i slično, za vreme trajanja tih potreba, s tim što tako zasnovan radni odnos neprekidno ili sa prekidima ne može trajati duže od 12 meseci. Prema stavovima 2. i 4. istog člana, prekidom iz stava 1. tog člana ne smatra se prekid rada kraći od 30 radnih dana, a radni odnos zasnovan na određeno vreme postaje radni odnos na neodređeno vreme ako zaposleni nastavi da radi najmanje 5 radnih dana po isteku roka za koji je zasnovan radni odnos.

Noveliranom odredbom člana 37. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br.75/14 od 21.07.2014. godine) propisano je da se ugovor o radu može zaključiti na određeno vreme, za zasnivanje radnog odnosa čije je trajanje unapred određeno objektivnim razlozima koji su opravdani rokom ili izvršenjem određenog posla ili nastupanjem određenog događaja, za vreme trajanja tih potreba (stav 1.), odnosno da poslodavac može zaključiti jedan ili više ugovora o radu iz stava 1. ovog člana na osnovu kojih se radni odnos sa istim zaposlenim zasniva za period koji sa prekidima ili bez prekida ne može biti duži od 24 meseca (stav 2.), da se prekid kraći od 30 dana ne smatra prekidom iz stava 2. (stav 3.) i da ako je ugovor o radu na određeno vreme zaključen suprotno odredbama tog zakona ili ako zaposleni ostane da radi kod poslodavca najmanje 5 radnih dana po isteku vremena za koje je ugovor zaključen, smatra se da je radni odnos zasnovan na neodređeno vreme (stav 6.).

Zakonom i izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS“, br. 108/13 koji je stupio na snagu 07.12.2013. godine), sa kasnijim izmenama i dopunama, propisano je da korisnici javnih sredstava ne mogu zasnivati radni odnos sa novim licima radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta do 31.12.2015. godine, odnosno do 31.12.2016. godine, odnosno do 31.12.2017. godine, odnosno do 31.12.2018. godine, odnosno 31.12.2020. godine.

Na tuženog se kao korisnika javnih sredstava, pored Zakona o radu, primenjuje i Zakon o budžetskom sistemu („Službeni glasnik RS“, br. 54/09 .... 31/19 od 29.04.2019. godine) čijim odredbama je propisana zabrana zasnivanja radnog odnosa sa novim licem radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta (27.e stav 34.). Izuzetno od stava 34. ovog člana, radni odnos sa ovim licima može se zasnovati uz saglasnost tela Vlade, na predlog nadležnog ministarstva, odnosno drugog nadležnog organa uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva. Članom 105. istog zakona, propisano je da ako su odredbe drugih zakona, odnosno propisa u suprotnosti sa ovim zakonom, primenjuju se odredbe ovog zakona.Ove odredbe su lex specialis u odnosu na odredbe Zakona o radu kojima se propisuju uslovi za preobražaj radnog odnosa sa određenog na neodređeno vreme, a što sledi iz člana 105. Zakona o budžetskom sistemu. Polazeći od toga, u konkretnom slučaju se imaju primeniti odredbe Zakona o budžetskom sistemu, pa kako je Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o budžetskom sistemu koji je bio u primeni u vreme nastanka spornog odnosa između stranaka bilo zabranjeno zapošljavanje novih lica u javnom sektoru radi popunjavanja slobodnih, odnosno upražnjenih radnih mesta, osim u izuzetnim slučajevima uz saglasnost nadležnost organa vlade i uz prethodno pribavljeno mišljenje ministarstva, čega u ovom slučaju nema, nižestepenim presudama je pogrešno primenjeno materijalno pravo kada je usvojen tužbeni zahtev za preobražaj radnog odnosa.

Iz navedenih razloga Vrhovni sud je preinačio nižestepene odluke i odbio kao neosnovan tužbeni zahtev.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu na osnovu članova 153. stav 1, 154, 163. stav 2. i 165. stav 2. ZPP, pripadaju troškovi celog postupka za radnje preduzete preko punomoćnika iz reda advokata i to za: za sastav dva obrazložena podneska po 16.5000,00 dinara i zastupanje 4 održana ročišta po 18.000,00 dinara i na ime sastava žalbe i revizije u iznosu od po 33.000,00 dinara, ukupno 105.000,00 dinara, sve prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadi troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“, br 121/12 i 37/21) , u granicama opredeljenog zahteva po vrsti i iznosu troškova.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke presude.

Vrhovni sud je odbio zahtev tužilje za naknadu troškova za sastav odgovora na reviziju, s obzirom da nisu bili nužni za vođenje ove parnice, u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je u smislu odredbe člana 165. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Ivana Rađenović, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković