NE DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 6118/22 od 15.12.2022. godine u stavovoma prvom i četvrtom izreke.

ODBACUJE SE kao nedozvoljena revizija tužene izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 6118/22 od 15.12.2022. godine u stavovoma prvom i četvrtom izreke.

ODBIJAJU SE zahtevi tužilje i tužene za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 53091/2021 od 07.09.2022. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev i tužena obavezana da tužilji na ime naknade nematerijalne štete zbog smrti bliskog lica isplati iznos od 900.000,00 dinara zakonskom zateznom kamatom počev od 07.09.2022. godine do isplate, u roku od 15 dana. Stavom drugim izreke odbijen je tužbeni zahtev za naknadu nematerijalne štete preko dosuđenog iznosa stavom prvim izreke, za iznos od još 1.100.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 07.09.2022. godine do isplate. Stavom trećim izreke tužena je obavezana da tužilji nadoknadi parnične troškove u iznosu od 69.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 6118/22 od 15.12.2022. godine, stavom prvim izreke odbijena je kao neosnovana žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom izreke. Stavom drugim izreke preinačena je prvostepena presuda u stavu drugom izreke tako što je tužena obavezana da tužilji pored iznosa od 900.000,00 dinara isplati i iznos od 200.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 07.09.2022. godine do isplate, a tužbeni zahtev za isplatu iznosa od još 900.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 07.09.2022. godine do isplate je odbijen. Stavom trećim izreke preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka iz stava trećeg izreke prvostepene presude, tako što je tužena obavezana da tužilji nadoknadi troškove postupka u iznosu od 196.200,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom četvrtim izreke odbijen je zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, blagovremene revizije izjavile su tužilja i tužena, zbog pogrešne primene materijalnog prava, u smislu člana 404. ZPP. Tužilja pobija presudu u stavovima drugom i trećem izreke, a tužena u istim stavovima u delu kojim je prvostepena presuda preinačena i tužilji dosuđen iznos naknade nematerijalne štete u iznosu od još 200.000,00 dinara sa pripadajućom kamatom i uvećani iznos parničnih troškova, te u delu stavova prvog i četvrtog.

Revizija tužene je dozvoljena u delu kojim je drugostepeni sud odlučujući o žalbi tužilje preinačio prvostepenu presudu u odbijajućem delu i tužilji dosudio iznos od još 200.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 07.09.2022. godine po odredbi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br.72/22 ... 10/23), pa je u ovom delu Vrhovni sud ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP i ocenio da je revizija osnovana.

U postupku donošenja presude nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnom presudom Okružnog suda u Beogradu K.V. br.4/2006 od 12.03.2009. godine optuženi BB, VV, GG, DD, ĐĐ, EE, ŽŽ i ZZ, oglašeni su krivim što su izvršili krivično delo ratnog zločina protiv ratnih zarobljenika iz člana 144. u vezi člana 22. OKZ SRJ, tako što su u vremenu od popodnevnih časova dana 20.11.1991. godin do ranih jutarnjih časova 21.11.1991. godine, na poljoprivrednom dobru „Ovčara“ u Vukovaru, u tadašnjoj Republici Hrvatskoj, kao pripadnici TO Vukovar i dobrovoljačke jedinice „Leva supoderica“ koje su bile u sastavu tadašnje JNA, kršeći pravila međunarodnog prava za vreme oružanog sukoba i postupajući protivno članu 3. stav 1. tačke A i C i članu 4a stav 1, 2, 3. i 4. Treće Ženevske konvencije o postupanju sa ratnim zarobljenicima iz 1949. godine i dopunskog Protokola iste konvencije iz 1949. godine o zaštiti žrtava međunarodnih oružanih sukoba od 08.06.1977. godine, prema ratnim zarobljenicima pripadnicima hrvatskih oružanih snaga milicije, dobrovoljačkih jedinica koje prate te oružane snage iako neposredno ne ulaze u njihov sastav, a koji su prethodno zarobljeni od strane pripadnika tadašnje JNA u bolnici, a zatim predati TO Vukovar, vršili ubistva, telesno ih povređujući i nečovečno postupali na način kojim se vređa ljudsko dostojanstvo, tako što su formirali špalir kroz koji su bili primorani da protrče ratni zarobljenici, prilikom ulaska u hangar i koje su svi zajedno tukli drvenim palicama, šipkama, kundacima, štakama, rukama i nogama po raznim delovima dela, nanoseći im telesne povrede, nakon čega su ih u hangaru u grupama od po 30-40 lica ukrcali u prikolicu traktora, odredili lica koja će vršiti likvidaciju, te su ratni zarobljenici u 5-6 navrata odvoženi prema Grabovu, na oko 1 kilometar od Ovčare, gde je vršeno njihovo streljanje, formiranjem streljačkih strojeva, a streljana lica koja su davala znake života ubijana su pucanjem u glavu, na koji način su lišili života najmanje 200 lica od kojih je identifikovano 193, među kojima je pod rednim brojem .. naveden i II, brat tužilje. Tužilja je od rođenja živela sa majkom i bratom u istom domaćinstvu, a otac im je bio u Nemačkoj, pa je brata doživljavala kao oca. II je radio u vukovarskoj policiji, a poslednji kontakt tužilja je imala sa bratom u toku letnjeg raspusta dok je boravila kod oca u Nemačkoj u Berlinu, kad su se čuli telefonom. Brat je bio ranjen, jedno vreme je lečen u vukovarskoj bolnici, a od doktorke su čuli da je zajedno sa drugim bolesnicima iz te bolnice prevezen u Ovčaru. Vest o bratu nije imala do 1996. godine, kada je ekshumiran na Ovčari. Tužilja je od 18-te godine u braku, dobila je dvoje dece, atmosfera u porodici je bila teška, dve godine nakon ekshumacije brata dobila je problem sa štitnom žlezdom, koji povezuje sa ovim događajem.

Na osnovu ovako utvrđenih činjenica prvostepeni sud odbija prigovor zastarelosti potraživanja, na osnovu odredbi člana 377. Zakona o obligacionim odnosima, te članova 100, 141 – 145. Krivčinog zakona SRJ, po kojima sporno potraživanje uživa sudsku zaštitu, pošto krivično gonjenje i izvršenje kazne za krivično delo ratnog zločina protiv ratnih zarobljenika ne zastarevaju. Stanovišta je da osnov odgovornosti tužene države za štetu sledi iz odredbi člana 172. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, te članova 1. i 218. Zakona o službi u oružanim snagama („Službeni list SFRJ“, br. 7/85 ...26/90) koji se primenjivao u vreme štetnog događaja, po kojima tužena država kao sukcesor odgovara sa izvršene radnje pripadnika Teritorijalne odbrane Vukovara i dobrovoljačke jedinice „Leva supoderica“ koje su bile u sastavu tadašnje Jugoslovenske narodne armije. Odluku o pravu na naknadu i visini naknade zasniva na odredbama članova 200. i 201. stavova 1. i 2. Zakona o obligacionim odnosima, ceneći način izvršenja štetne radnje, pravnu kvalifikaciju ove radnje osuđujućom presudom krivičnog suda, da je u vreme nestanka brata tužilja bila maloletna, kao i da je neizvesnost trajala sve do 1996. godne, kada je on ekshumiran i identifikovan.

Drugostepeni sud prihvata kao pravilnu primenu materijalnog prava vezanu za osnov odgovornosti, ali ne i za visinu naknade, nalazeći da se u okolnostima konkretnog slučaja iznosom od 1.100.000,00 dinara tužilji pruža primerena satisfakcija, kojom se postiže cilj novčane naknade.

Po stanovištu Vrhovnog suda ne postoje okolnosti koje uslovljavaju povišenje visine novčane naknade, koju je pravilno odmerio i dosudio prvostepeni sud.

Odredbom člana 201. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima predviđeno je da u slučaju smrti nekog lica sud može dosuditi članovima njegove uže porodice (bračni drug, deca i roditelji) pravičnu novčanu naknadu za njihove duševne bolove. Stav 2. ovog člana zakona propisuje da takva naknada može da se dosudi braći i sestrama, ako je između njih i umrlog postojala trajnija zajednica života.

Dakle, zakonodavac pravi razliku između članova uže porodice kojima bez ikakvih uslova pripada novčana naknada, od članova porodice kojima se naknada može dosuditi pod uslovom da je postojala trajnija zajednica života. Nadalje, utvrđeno je da je pokojni brat tužilje radio u vukovarskoj policiji, koja profesija je povezana sa rizicima po život i zdravlje, posebno u uslovima ratnog sukoba. Najzad, tužilja je osim u majčinom domaćinstvu deo vremena provodila i u očevom domaćinstvu u Berlinu, u vreme nestanka brata bila je maloletna i nije boravila u Vukovaru, a u međuvremenu je osnovala svoju porodicu i dobila dvoje dece, koje porodične prilike svakako imaju uticaja na ublažavanje duševnih bolova koje ona trpi zbog smrti brata. Novčana naknada se mora individualizovati prema svim elementima koji utiču na njenu visinu, ne sme se pogodovati ciljevima koji su nespojivi sa njenom pravnom prirodom i društvenom svrhom, a u konkretnom slučaju iznosom od 900.000,00 dinara koji je dosudio prvostepeni sud, po oceni Vrhovnog suda postignuta je svrha navedene građanskopravne sankcije.

Ovo su razlozi što je drugostepena presuda preinačena, žalba tužilje odbijena i prvostepena presuda potvrđena u obavezujućem delu stavom prvim izreke, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

Ispitujući dozvoljenost revizija tužene protiv dela presude kojim je tužbeni zahtev usvojen za iznos od 900.000,00 dinara, odnosno tužilje protiv dela presuda kojim je zahtev odbijen za iznos od 900.000,00 dinara, na osnovu člana 404. ZPP, Vrehovni sud je našao da revizije nisu dozvoljene i odlučio kao u stavovima drugom i četvrtom izreke.

Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Odluka o visini pripadajuće novčane naknade zbog smrti bliskog lica uslovljena je utvrđenim činjeničnim stanjem u svakom konkretnom slučaju, a iz razloga koji su prethodno navedeni za meritorni deo presude proizilazi da nema okolnosti koje opravdavaju odlučivanje o revizijama, kao posebnim protiv delova presude kojima je tužbeni zahtev po oceni oba nižestepena suda osnovan, odnosno neosnovan.

Ispitujući dozvoljenost revizija u navedenom delu kao redovnih po odredbi člana 410. stav 2. tačka 5. ZPP, Vrhovni sud je ocenio da su revizije nedozvoljene.

Odredbom člana 403. stav 3. ZPP propisano je da revizija nije dozvoljena u imovinskopravnim sporovima ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tužba je podneta 08.09.2021. godine, a vrednost pobijanog dela presude po revizijama tužilje, odnosno tužene od po 900.000,00 dinara je prema srednjem kursu Narodne banke Srbije od 117,56 dinara za jedan evro predstavljala dinarsku protivvrednost 7.656 evra. Ovaj iznos ne prelazi imovinski cenzus koji je nephodan za dozovljenost revizije, pa je odluka u stavovima trećem i petom izreke doneta je osnovu člana 413. ZPP.

Imajući u vidu da tužilja u revizijskom postupku nije postigla uspeh, a da je revizija tužene samo delimično osnovana, na osnovu odredbi članova 165. stavovi 1 i 2, 153. stav 2. i 154. ZPP, odbijeni su zahtevi stranaka za naknadu troškova ovog postupka.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković