U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv tuženog „Srbija Voz“ AD Beograd, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5133/21 od 11.02.2022. godine, u sednici održanoj 09.02.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5133/21 od 11.02.2022. godine, u preinačujućem delu, tako što se odbija, kao neosnovana žalba tuženog i potvrđuje presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1555/20 od 05.10.2021. godine, u delu stava 3. i 4. izreke koji se odnosi na naknadu za januar i februar 2018. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1555/20 od 05.10.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je, kao neosnovan osnovni tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se obaveže tuženi da joj za period od januara 2018. godine do aprila 2018. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada novčane iznose, u vrednosti i sa kamatom, kao u njenom sadržaju. Stavom drugim izreke, odbijen je, kao neosnovan osnovni tužbeni zahtev kojim je tužilja tražila da se obaveže tuženi da joj za period od januara 2018. godine do aprila 2018. godine isplati na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora novčane iznose, u vrednosti i sa kamatom, kao u njenom sadržaju. Stavom trećim izreke, usvojen je eventualni tužbeni zahtev pa je obavezan tuženi da tužilji za period od januara 2018. godine do aprila 2018. godine na ime naknade troškova za ishranu u toku rada isplati novčane iznose, u vrednosti i sa kamatom, kao u njenom sadržaju. Stavom četvrtim izreke, usvojen je eventualni tužbeni pa je obavezan tuženi da tužilji za period od januara 2018. godine do aprila 2018. godine isplati na ime naknade troškova za regers za korišćenje godišnjeg odmora novčane iznose, u vrednosti i sa kamatom, kao u njenom sadržaju. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 110.188,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od nastupanja uslova za izvršenje do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5133/21 od 11.02.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u delu stava trećeg i četvrtog izreke i odbijeni, kao neosnovani tužbeni zahtevi kojima je tužilja tražila da se obaveže tuženi da joj isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za januar 2018. godine i februar 2018. godine pojedinačne iznose sa zakonskom zateznom kamatom, kao i da tužilji isplati na ime naknade troškova regresa za korišenje godišnjeg odmora za januar i februar 2018. godine pojedinačne iznose sa zakonskom zateznom kamatom. Stavom drugim izreke, ukinuta je prvostepena presuda u preostalom delu stava trećeg i četvrtog izreke kojim je odbijen tužbeni zahtev za isplatu utuženih potraživanja za mart i april 2018. godine i u stavu petom izreke i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje. Stavom trećim izreke odbačena je, kao nedozvoljena žalba tužilje izjavljena protiv prvostepene presude.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, pobijajući je u preinačujućem delu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s pozivom na odredbe člana 403. i 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS”, br.72/11...18/20).

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužilje osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tuženog od 01.09.2015. godine, na osnovu aneksa ugovora o radu koji je zaključila sa tuženim, kao pravnim sledbenikom „Železnice Srbije“ AD Beograd. Tuženi zaposlenima u utuženom periodu u platnim listićima nije vrednosno iskazivao iznose naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora isplaćene zaposlenima po ovom osnovu. Tuženi nije dostavio ni strukturu vrednosti radnog časa u koju su ušli topli obrok i regres. Visina predmetnog potraživanja utvrđena je ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka (varijanta dva) prema kojoj je obračun traženih naknada izvršen prema odredbama Kolektivnog ugovora poslodavca prethodnika („Službeni glasnik RS“, broj 37/95...7/00).

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je našao da tuženi nije dokazao da su tužilji isplaćeni predmetni troškovi, pa je primenom odredaba člana 104, 105. i 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu usvojio tužbeni zahtev i tužilji na ime traženih naknada dosudio iznose koji su utvrđeni prema parametrima iz ranijeg kolektivnog ugovora poslodavca prethodnika.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev u delu koji se odnosi na potraživanje traženih naknada za januar i februar 2018. godine, nalazeći da je Kolektivnim ugovorom tuženog predviđeno da se u cenu radnog časa uračunava i vrednost po osnovu regresa i dodataka za ishranu u toku rada, te da s tim u vezi zaposleni ne može ostvariti naknadu ovih troškova, jer je to pravo ostvareno kroz vrednost obračunatih i isplaćenih časova rada, a da je okolnost da visina regresa i naknade za ishranu u toku rada nije vrednosno iskazana, jer se ne može utvrditi u kom procentu učestvuje u vrednosti radnog časa bez uticaja. Drugostepeni sud je ocenio da se visina utuženih potraživanja ne može određivati primenom parametara utvrđenih kolektivnim ugovorima koji su bili na snazi u vreme važenja Zakona o radnim odnosima, s obzirom da po tom Zakonu ove naknade nisu imale karakter zarade već drugih primanja na koja se ne plaćaju porezi i doprinosi.

Vrhovni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijana drugostepena odluka, doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Članom 104. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/2005, 61/2005, 54/09, 32/13 i 75/14) propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu, a prema odredbi člana 105. stav 3. Zakona, pod zaradom se smatraju sva primanja iz radnog odnosa osim naknada troškova zaposlenog u vezi sa radom iz člana 118. tačke 1. i 4. i drugih primanja iz člana 119. i člana 120. tačka 1. ovog zakona. Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu je propisano da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Članom 121. stav 1. zakona je propisano da je poslodavac dužan da zaposlenom prilikom svake isplate zarade i naknade zarade dostavi obračun.

Vrhovni sud smatra da kada opšti akt, ugovor o radu a ni obračunska lista zarade ne konkretizuju i ne vrše razdvajanje isplaćenog iznosa, odnosno kada se iz utvrđene vrednosti radnog časa ne može utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova ishrane i regresa, pravilan je stav prvostepenog suda da to pravo tužiljama treba priznati po članu 118. Zakona o radu. Imajući u vidu da tuženi na koga pada teret dokazivanja, nije do zaključenja glavne rasprave izvršio preciziranje i razdvajanje regresa i toplog obroka u strukturi zarade tužilje, pravilno je tužbeni zahtev od strane prvostepenog suda usvojen.

Po oceni Vrhovnog suda, naknada na ime troškova ishrane u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora, mora biti određena linearno za sve zaposlene, što znači da ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na njihovu stručnu spremu, zvanje i radno mesto. Bez određivanja visine naknade u nominalnom iznosu, ona ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi bila u direktnoj srazmeri sa koeficijentom radnog mesta, što se ne može prihvatiti i ne bi bilo pravilno. U konkretnom slučaju tuženi u toku postupka nije dostavio sudu akt kojim je određena visina traženih naknada, iz čega se osnovano može zaključiti da isti nije ni donet. Imajući ovo u vidu, kao i da odredbom člana 57. Kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br. 4/15, koja je identično regulisana i Aneksom Kolektivnog ugovora „Službeni glasnik RS“ br. 4/06), nije izvršena konkretizacija ovog prava u pogledu određivanja visine traženih naknada, jer se kroz određivanje naknade troškova za ishranu i regres u okviru ili kroz vrednost radnog časa, ne može utvrditi u kojim iznosima je zaposlenima priznat, pa se ne može prihvatiti navod tuženog, kao ni zaključak drugostepenog suda, da su zaposlenima, pa i tužilji, ovi troškovi isplaćeni kroz isplatu zarade, uračunate kroz vrednost radnog časa.

Vrhovni sud nalazi da je prvostepenom presudom pravilno usvojen tužbeni zahtev za januar i februar 2018. godine, jer je prvostepeni sud pravilnom primenom materijalnog prava zaključio da tužilja ima pravo na naknadu troškova za ishranu i regres, s obzirom da Kolektivnim ugovorom tuženog, kao ni drugim opštim aktom, u spornom periodu visina ovih naknada nije vrednosno iskazana ni utvrđena, niti je tuženi dokazao da ju je isplaćivao zaposlenima (budući da ove naknade moraju biti određene u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene bez obzira na njihovo radno mesto, stručnu spremu i koeficijent za obračun i isplatu plate), što čini osnovanim tužbeni zahtev kojim tužilja potražuje dosuđene iznose na ime naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, čija visina je utvrđena ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka, prema parametrima iz prethodnog kolektivnog ugovora.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković