U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužilja AA iz ..., BB iz ... i VV iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Srđan Prosenica, advokat ..., protiv tuženih Opštine Apatin, koju zastupa Pravobranilaštvo Opštine Apatin i GG iz ..., čiji je punomoćnik Milan Marković, advokat iz ..., radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužilja, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1443/23 od 09.11.2023. godine, u sednici održanoj 27.03.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1443/23 od 09.11.2023. godine, tako što se ODBIJAJU, kao neosnovane, žalbe tuženih i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Somboru P 229/22 od 21.02.2023. godine.

OBAVEZUJU SE tuženi da solidarno tužiljama naknade troškove revizijskog postupka od 78.200,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Somboru P 229/22 od 21.02.2023. godine, stavom prvim izreke, odlučeno je da se tužbeni zahtev tužilja u celosti usvaja. Stavom drugim izreke, utvrđeno je da je ništav ugovor o otuđenju građevinskog zemljišta i to k.p. br. 1764/12, površine 439 m2 i k.p. br. 1764/13 površine 586 m2, obe KO ..., zaključen između tuženih, a potvrđenog od strane javnog beležnika Slobodana Subotića pod br. OPU: 716-2015 od 12.11.2015. godine. Stavom trećim izreke, tuženi su obavezani da tužiljama solidarno naknade troškove postupka u iznosu od 77.180,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od izvršnosti pa do isplate.

Apelacioni sud u Novom Sadu je, presudom Gž 1443/23 od 09.11.2023. godine, stavom prvim izreke, žalbe usvojio i preinačio presudu Osnovnog suda u Somboru P 229/22 od 21.02.2023. godine, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilja kojim su tražile da sud utvrdi da je ništav ugovor o otuđenju građevinskog zemljišta, parc. br. 1764/12, površine 439 m2 i parc. br. 1764/13, površine 586 m2, obe KO ..., zaključen između tuženih koji je potvrdio javni beležnik Slobodan Subotić pod br. OPU: 716-2015 12.11.2015. godine, pa su tužilje obavezane da na ime troškova parničnog postupka isplate tuženoj Opštini Apatin iznos od 35.000,00 dinara i tuženoj GG od 38.420,00 dinara. Stavom drugim izreke, obavezane su tužilje da tuženoj GG na ime troškova žalbenog postupka isplate iznos od 27.680,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilje su blagovremeno izjavile reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408., u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….18/2020), i člana 92. Zakona o uređenju sudova (''Službeni glasnik RS'', br. 10/23), pa je utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja AA je podnela Agenciji za restituciju zahtev za vraćanje oduzete imovine, odnosno obeštećenje iza biv. vlasnika pok. DD, koji je zaveden pod br. 46003529/2013 od 12.03.2013. godine, a tužilje BB i VV su takođe podnele isti takav zahtev koji je zaveden pod br. 46-004164/2013 od 21.03.2015. godine. Uz podnete zahteve dostavile su potvrde o prijemu zahteva za vraćanje imovine zaključkom postupajućeg organa br. 46003529/2013 od 27.08.2013. godine, pa je izvršeno spajanje ta dva predmeta. Predsednik Opštine Apatin je Republičkoj direkciji za imovinu Republike Srbije podneo prijavu nepokretne imovine Opštine Apatin u kat.opštini ... za jedinstvenu evidenciju nepokretnosti br. 46-4/2012-II od 17.04.2014. godine, kojom je tražio izdavanje potvrde da li je nepokretna imovina Opštine Apatin u kat.opštini ..., prijavljena u jedinstvenu evidenciju nepokretnosti u državnoj svojini i da za nepokretnu imovinu Opštine Apatin u kat.opštini ..., nije podneta prijava u skladu sa Zakonom o prijavljivanjui evidentiranju oduzete imovine. Republička direkcija za imovinu Republike Srbije dostavila je predsedniku Opštine Apatin potvrdu br. 462-685/2014-02 od 29.05.2014. godine kojom se potvrđuje da za nepokretnosti koje su navedene u tom dopisu nisu podnete prijave, među kojim parcelama nisu navedene sporne parcele. Komisija za dodelu građevinskog zemljišta u javnoj svojini JP za građevinsko zemljište, izgradnju i puteve ''Direkcija za izgradnju'' Apatin je raspisala 18.05.2015. godine pod br. 549/2015 javni oglas za otuđenje građevinskog zemljišta u javnoj svojini javnim nadmetanjem putem licitacije. Zapisnikom sa javnog nadmetanja licitacije br. 723/15 od 29.06.2015. godine, nakon sprovedenog postupka, konstatovano je, između ostalog, da je na javnoj licitaciji za predmetne parcele br. 1764/12 i 1764/13, ove KO ..., najvišu ponudu dala tužena GG. Komisija za izdavanje i otuđenje građevinskog zemljišta JP ''Direkcija za izgradnju'' Apatin je 29.06.2015. godine donela predlog odluke br. 723- 1/15 kojom je, između ostalog, otuđeno gradsko građevinsko zemljište u javnoj svojini po osnovu javnog nadmetanja – licitacije parcela br. 1764/12 KO ... za ponuđeni iznos od 31.500,00 dinara i parcela br. 1764/13 KO ... za ponuđeni iznos od 42.000,00 dinara, u korist tužene GG. Potom je 30.10.2015. godine zaključen ugovor o otuđenju građevinskog zemljišta br. 1173/2015 između JP ''Direkcija za izgradnju'' Apatin i GG, kojim su otuđene parcela br. 1764/12 površine 439 m2 i parcela br. 1764/13 površine 586 m2, upisane u LN br. 1739 KO .... Agencija za restituciju Republike Srbije je 13.03.2019. godine donela delimično rešenje br. 46-003529/2019, kojim je delimično usvojen zahtev i određeno da se vraća imovina, pa je utvrđeno pravo svojine AA sa udelom od 1/2 idealnog dela i BB i VV sa udelima od po 1/4 idealnih delova na oduzetoj nepokretnoj imovini, između ostalih parcela i na predmetnim parcelama 1764/12 i 1764/13 upisanim u LN br. 1739 KO .... Rešenje je pravnosnažno i izvršno 11.05.2019. godine.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužilja usvojio, primenom odredbe člana 62. stav 1. i stav 4. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju (''Službeni glasnik RS'', br. 72/2011 ... 153/2020). Po mišljenju prvostepenog suda, pobijani ugovor zaključen između tuženih je ništav imajući u vidu da je Opština Apatin izvršila otuđenje predmetnih parcela iako su one predmet postupka restitucije, pošto su tužilje podnele, Agenciji za restituciju, zahteve za vraćanje oduzete imovine, odnosno obeštećenje, a Agencija za restituciju je donela rešenje o vraćanju te imovine tužiljama. Uzimajući u obzir da je u toku postupka po zahtevima tužilja za vraćanje oduzete imovine, Opština Apatin izvršila otuđenje predmetnih parcela, sledi da je ugovor zaključen između tuženih ništav.

Drugostepeni sud je prvostepenu presudu preinačio tako što je tužbeni zahtev tužilja odbio, nalazeći da je tužena GG, savestan kupac predmetnih parcela koja je isplatila kupoprodajnu cenu i stupila u posed istih, pa, nezavisno od nepravilnosti koje su utvrđene prilikom zaključenja predmetnog ugovora, a koje toj tuženoj nisu mogle biti poznate prilikom zaključenja istog, sledi da princip zaštite prava savesnog kupca nepokretnosti, odnosno kupca u dobroj veri, isključuje pravo tužilja na utvrđenje ništavosti predmetnog ugovora.

Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je, preinačenjem prvostepene presude, pogrešno primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 62. stav 1. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju (''Službeni glasnik RS'', br. 72/2011 ... 153/2020), propisano je da od stupanja na snagu ovog Zakona imovina koja je oduzeta bivšim vlasnicima, a za koju je podneta prijava u skladu sa Zakonom o prijavljivanju i evidentiranju oduzete imovine (''Službeni glasnik RS'', br. 45/05), a po odredbama ovog zakona može biti vraćena, ne može biti predmet otuđivanja, hipoteke ili zaloge, do pravnosnažnog okončanja postupka po zahtevu za vraćanje. Akt otuđenja i opterećenja imovine koji je suprotan odredbama ovog člana je ništav (stav 4.).

Na osnovu odredbe člana 103.stav 1. Zakona o obligacionim odnosima, ugovor koji je protivan prinudnim propisima, javnom poretku ili dobrim običajima je ništav ako cilj povređenog pravila ne upućuje na neku drugu sankciju ili zakon u određenom slučaju ne propisuje što drugo. Posledice ništavosti propisane su u odredbi člana 104. istog Zakona, tako što, u slučaju ništavosti ugovora, svaka ugovorna strana dužna je da vrati drugoj sve ono što je primila po osnovu takvog ugovora, a ako to nije moguće ili se priroda onog što je ispunjeno protivi vraćanju, ima se dati odgovarajuća naknada u novcu, prema cenama u vreme donošenja sudske odluke, ukoliko zakon što drugo ne određuje (stav 1). Prilikom odlučivanja sud će voditi računa o savesnosti jedne, odnosno obeju strana o značaju ugroženog dobra ili interesa, kao i o moralnim shvatanjima (stav 3.).

U konkretnom slučaju, tužilje su tokom 2013. godine podnele Agenciji za restituciju zahteve za vraćanje oduzete imovine, odnosno obeštećenje, iza biv.vlasnika pok. DD, a u toku tog postupka, odnosno nakon podnetih zahteva, tužena Opština Apatin je otuđila predmetne parcele 1764/12 i 1764/13 KO ..., koje su predmet postupka restitucije, zaključenjem predmetnog ugovora br. 1173/2015 od 30.10.2015. godine sa tuženom GG. Otuđenje imovine oduzete bivšim vlasnicima, a za koju je podneta prijava u skladu sa Zakonom o prijavljivanju i evidentiranju oduzete imovine, zabranjeno je odredbom člana 62. stav 1. Zakona o vraćanju imovine i obeštećenju, što znači da je predmetni ugovor zaključen između tuženih ništav pravni posao na osnovu odredbe člana 103.stav 1. Zakona o obligacionim odnosima i odredbe člana 62. stav 4. Zakona o vraćanju oduzete imovine i obeštećenju. To što je tužena GG savestan sticalac predmetnih nepokretnosti nije od uticaja na ništavost ugovora zaključenog između tuženih, već može biti od uticaja na odlučivanje u postupku restitucije u smislu odredbe člana 104. stav 1. istog Zakona.

Na osnovu odredbe člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tužilje su uspele u revizijskom postupku pa im pripada pravo na naknadu troškova tog postupka, u smislu odredbe člana 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku. Troškovi priznati tužiljama obuhvataju njihove izdatke na ime angažovanja punomoćnika, advokata, za sastav revizije od 54.000,00 dinara ( 27.000,00 dinara uvećan 100% za zastupanje tri stranke), primenom važeće Advokatske tarife (''Službeni glasnik RS'', br. 43/23), na ime sudske takse na reviziju od 9.680,00 dinara i odluku po reviziji od 14.520,00 dinara, primenom važeće Taksene tarife.

Na osnovu odredbe člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković