U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Danijel Dinčić, advokat iz ..., protiv tužene Tehničke škole Odžaci iz Odžaka, koju zastupa Pravobranilaštvo Autonomne pokrajine Vojvodine, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2243/23 od 30.08.2023. godine, u sednici održanoj 14.02.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2243/23 od 30.08.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Somboru P1 20/23 od 24.03.2023. godine, stavom prvim izreke, tužbeni zahtev tužilje je u nepresuđenom delu usvojen. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužilji isplati na ime naknade za ishranu u toku rada za oktobar 2017. godine iznos od 2.628,75 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2023. godine do isplate, kao i iznos od 1.372,44 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 31.12.2022. godine i na ime naknde za regres za korišćenje godišnjeg odmora za oktobar 2017. godine iznos od 1.300,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2023. godine do isplate, kao i iznos od 1.678,71 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate do 31.12.2022. godine. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji nadoknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 87.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2243/23 od 30.08.2023. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda i odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je traženo da se obaveže tužena da joj na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za oktobar 2017. godine isplati iznos od 2.628,75 dinara sa zateznom kamatom od 01.01.2023. godine do isplate, kao i iznos od 1.372,44 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 31.12.2022. godine i na ime naknde troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za oktobar 2017. godine iznos od 1.300,00 dinara sa zateznom kamatom od 01.01.2023. godine do isplate, kao i iznos od 1.678,71 dinara na ime zatezne kamate obračunate do 31.12.2022. godine, kao i da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 87.500,00 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 24.000,00 dinara. Stavom trećim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 21.800,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, u smislu odredbe člana 408, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila u radnom odnosu kod tužene na radnom mestu ... . Tužilji je bio utvrđen koeficijent za obračun plate 6,30. Tužena je tužilji obračunavala platu množenjem koeficijenata radnog mesta i propisane osnovice za isplatu plata (koju utvrđuje Vlada RS) nakon čega se dobijeni iznos uvećavao po svim predviđenim osnovama pa je tako dobijeni iznos upoređivan sa minimalnom zaradom i po potrebi korigovan do iznosa minimalne zarade. U obračunskim listama za sporni period tužena nije iskazivala troškove za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, niti je iskazano koji deo koeficijenta se odnosi na ove naknade kako bi se izvršila konkretizacija ovog prava u smislu visine mesečne naknade. Visina potraživanja na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora utvrđena je ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast prema kriterijumima za obračun naknade troškova za ishranu u toku rada u visini od 250,00 dinara bruto (175,25 dinara neto) i mesečnog iznosa za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini od 1/12 minimalne zarade. Utvrđena je i visina obračunate zatezne kamate na iznose traženih naknada troškova.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev, nalazeći da tužilji u spornom periodu nije isplaćena naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora jer u minimalnoj zaradi nije sadržana naknada ovih troškova.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev, iz razloga što su u koeficijentu za obračun plate sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“, br. 88/2017), propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01...99/14), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Članom 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana propisuje da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15), u odredbi člana 20. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1). Ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...13/17), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 2. navedene Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u srednjem obrazovanju.

U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada prema odredbi člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakon o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade bile sadržane u koeficijentu plate tužilje, pa je stoga činjenica da joj je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada na osnovu odredbe člana 20. stav 2. Posebnog Kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji kada je bila niža od minimalne zarade) bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković