U   I M E   N A R O D A

Vrhovni sud u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Miljuš i Tatjane Đurice, članova veća, u parnici po tužbi tužioca AD Neimar Novi Sad, čiji je punomoćnik Božidar Beronja, advokat u ..., protiv tuženog JP Zavod za izgradnju Grada Novi Sad – u likvidaciji, koga zastupa Pravobranilaštvo Grada Novog Sada, uz učešće umešača na strani tuženog Republike Srbije, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Novom Sadu, radi neosnovanog obogaćenja, vrednost predmeta spora 186.959.137,50 dinara, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 9Pž 1456/23 od 30.03.2023. godine, u sednici veća održanoj 19.09.2024. godine doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tuženog, UKIDAJU SE presuda Privrednog suda u Novom Sadu 4P 966/19 od 03.10.2022. godine ispravljena rešenjem istog suda P 966/19 od 23.01.2023. godine u delu stava II izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu isplati iznos od 186.959.137,50 dinara i presuda Privrednog apelacionog suda 9Pž 1456/23 od 30.03.2023. godine u delu I stava izreke kojim je potvrđena prvostepena presuda u navedenom delu, i u tom delu se predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

ODBIJA SE revizija tuženog u delu kojim se pobija presuda Privrednog apelacionog suda 9Pž 1456/23 od 30.03.2023. godine u delu I stava izreke kojim je potvrđena presuda Privrednog suda u Novom Sadu 4P 966/19 od 03.10.2022. godine ispravljena rešenjem istog suda P 966/19 od 23.01.2023. godine u stavu III i IV izreke.

ODBACUJE SE revizija tuženog u delu kojim se pobija presuda Privrednog apelacionog suda 9Pž 1456/23 od 30.03.2023. godine u delu I stava izreke kojim je odbijena žalba tuženog i potvrđeno rešenje sadržano u stavu I izreke presude Privrednog suda u Novom Sadu 4P 966/19 od 03.10.2022. godine ispravljene rešenjem istog suda P 966/19 od 23.01.2023. godine, kao nedozvoljena.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u u Novom Sadu je doneo presudu 4P 966/2019 dana 03.10.2022. godine, koju je ispravio rešenjem 4P 966/2019 od 23.01.2023. godine, kojom je u prvom stavu izreke odbio predlog tuženog za prekid postupka; u drugom stavu izreke obavezao tuženog da tužiocu isplati iznos od 186.959.137,50 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 01.01.2021. godine do isplate i iznos od 257.068.774,56 dinara; u trećem stavu izreke odbio kompenzacioni prigovor kojim je tuženi predložio da se prebije potraživanje tužioca sa potraživanjem tuženog u visini 126.808.554,94 dinara; u četvrtom stavu izreke odbio kompenzacioni prigovor kojim je tuženi predložio da se prebije potraživanje tužioca sa potraživanjem tuženog u visini od 318.965.419,60 dinara, i u petom stavu izreke obavezao tuženog da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 2.686.896,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude do isplate.

Privredni apelacioni sud je doneo presudu 9Pž 1456/23 dana 30.03.2023. godine, kojom je u I stavu izreke delimično odbio kao neosnovanu žalbu tuženog i potvrdio presudu Privrednog suda u Novom Sadu 4P 966/19 od 03.10.2022. godine ispravljenu rešenjem istog suda P 966/19 od 23.01.2023. godine u stavu I izreke, u delu stava II izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu isplati iznos od 186.959.137,50 dinara i u stavu III i IV izreke; u II stavu izreke ukinuo presudu Privrednog suda u Novom Sadu 4P 966/19 od 03.10.2022. godine ispravljenu rešenjem istog suda P 966/19 od 23.01.2023. godine u delu stava II izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu isplati zakonsku zateznu kamatu na iznos glavnog duga od 186.959.137,50 dinara, počev od 01.01.2021. godine do isplate i iznos od 257.068.774,56 dinara, i u stavu petom izreke, i predmet u tom delu vratio prvostepenom sudu radi održavanja nove glavne rasprave.

Protiv navedene pravnosnažne drugostepene presude tuženi je izjavio blagovremenu reviziju, kojom presudu pobija iz svih razloga utvrđenih zakonom.

Revizija je nedozvoljena u delu kojim se pobija drugostepena odluka kojom je odbijena žalba tuženog protiv rešenja sadržanog u presudi Privrednog suda u Novom Sadu 4P 966/2019 od 03.10.2022. godine, ispravljenoj rešenjem istog suda 4P 966/2019 od 23.01.2023. godine, u prvom stavu izreke, kojim je odbijen predlog tuženog za prekid postupka, s obzirom da se ne radi o rešenju iz odredbe člana 420. Zakona o parničnom postupku.

U preostalom delu Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/2011… 10/2023- dr. zakon) i zaključio da je revizija tuženog delimično osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju na osnovu koga su donete nižestepene presude u pravnosnažno presuđenom delu, dana 15.02.1956. godine su ugovorne strane Izvršno veće Vojvodine, sa jedne strane i sa druge strane Preduzeće za promet i izvoz građevinskog materijala „Građevinar“, Građevinsko preduzeće „Neimar“, Projektni zavod AP Vojvodina i Tehnička sekcija za održavanje puta AP Vojvodina, zaključile ugovor kojim su ugovorili izgradnju nove zgrade u kojoj će postati suvlasnici u procentualnim iznosima, a nakon zaključenih ugovora o izgradnji zgrade i kupoprodajnih ugovora, „Neimar“ je postao nosilac prava korišćenja na poslovnoj zgradi broj 3, u ulici Stevana Branovačkog 11a, u društvenoj svojini. Dana 01.07.2002. godine, pred Trgovinskim sudom u Novom Sadu je zaključeno sudsko poravnanje između Javnog preduzeća Zavod za izgradnju Grada Novi Sad kao tužioca i AD „Neimar“ Novi Sad kao tuženog, kojim je utvrđeno da je „Neimar“ dužan Zavodu za izgradnju grada iznos od 54.962.312,59 dinara, utvrđeno je da je „Neimar“ vlasnik nepokretnosti upisane u zknj.ul. broj 104 KO Novi Sad, da su stranke saglasne da tuženi radi namirenja potraživanja tužioca prenese tužiocu pravo vlasništva na toj nepokretnosti, u ulici Stevana Branovačkog broj 3. u Novom Sadu i da se saglasio da se tužilac može bez ikakvog daljeg pitanja i odobravanja uknjižiti u zemljišnim knjigama kao nosilac prava vlasništva na predmetnoj nepokretnosti u celosti. Međutim, presudom Trgovinskog suda u Novom Sadu P 1425/8 od 19.03.2009. godine utvrđena je apsolutna ništavost poravnanja i određeno da je Zavod za izgradnju Grada Novi Sad dužan trpeti da se na osnovu te presude u zemljišnim knjigama i katastarskim operatima uspostavi ranije zemljišno-knjižno stanje, koja presuda je postala pravnosnažna 18.06.2009. godine. U prepisu lista nepokretnosti broj 1182 KO Novi Sad 2 od 04.10.2010. godine, broj parcele 168, upisano je da su zgrade pod 1 i pod 2 u društvenoj svojini, pravo korišćenja „Neimara“ Novi Sad, i zgrada pod 3 – pomoćna zgrada, objekat izgrađen bez odobrenja za gradnju čiji je držalac „Neimar“ Novi Sad, u društvenoj svojini. Zemljište pod zgradom i uz zgradu je gradsko građevinsko zemljište, državna svojina. Tuženi Zavod za izgradnju Grada Novi Sad bio je u posedu zgrade u ulici Stevana Branovačkog broj 3. u Novom Sadu, od 01.07.2002. godine do 30.11.2016. godine. Prema utvrđenju prvostepenog suda, Ugovorom od 22.06.2006. godine o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije DGP „Neimar“ Novi Sad, zgrada u ulici Stevana Branovačkog broj 3. nije bila predmet privatizacije, nije bila predmet procene i nije ušla u privatizacionu masu. Dalje je utvrđeno da je presudom Privrednog suda u Novom Sadu P 622/2013 od 31.01.2017. godine u postupku tužioca JP Zavod za izgradnju Grada Novi Sad - u likvidaciji i tužioca Grad Novi Sad protiv tuženog AD „Neimar“ Novi Sad - u stečaju, odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje da je tužilac (ovde tuženi) stekao pravo svojine, a tužilac Grad Novi Sad pravo korišćenja na nepokretnostima, zgradama u ulici Stevana Branovačkog broj 3 u Novom Sadu. Takođe, u stavu IV izreke utvrđeno je potraživanje tužilaca prema tuženom (ovde tužiocu) u iznosu od 112.051.944,36 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 22.07.2011. godine do isplate. Prema zaključku o ispravci zaključka o listi utvrđenih i osporenih potraživanja razlučnih i stečajnih poverilaca od 12.08.2019. godine Privrednog suda u Novom Sadu St 82/2012, poveriocu Grad Novi Sad i poveriocu ovde tuženom JP Zavod za izgradnju Grada Novi Sad - u likvidaciji priznaje se u trećem isplatnom redu potraživanje u iznosu od 112.051.944,36 dinara na ime glavnog duga i zakonska zatezna kamata u ukupnom iznosu od 12.696.594,98 dinara, obračunata počev od 22.07.2011. godine do dana otvaranja stečajnog postupka 11.06.2012. godine. Rešenjem Privrednog suda u Novom Sadu St 82/2012 od 19.07.2022. godine, konstatovano je da je ugovorom o prodaji stečajnog dužnika kao pravnog lica od 28.06.2022. godine prodat stečajni dužnik „Neimar“ AD Novi Sad - u stečaju kao pravno lice. Kupac između ostalog kupuje zgradu broj 1, zgradu broj 2 i pomoćnu zgradu broj 3, koje se sve nalaze u ulici Stevana Banovačkog broj 3, u Novom Sadu, sagrađene na parceli broj 168 upisane u list nepokretnosti broj 1182 KO Novi Sad 2. Za potraživanja prema stečajnom dužniku koja su nastala do obustave stečajnog postupka, stečajni dužnik, ni njegov kupac ne odgovaraju poveriocima. Nastavljen je stečajni postupak nad Stečajnom masom iza stečajnog dužnika „Neimar“ AD Novi Sad - u stečaju. Vodi se postupak po tužbi Republike Srbije od 23.04.2021. godine pred Privrednim sudom u Novom Sadu, protiv tuženog „Neimar“ AD Novi Sad - u stečaju, radi izlučenja iz stečajne mase istih nepokretnosti i radi utvrđenja da su u svojini Republike Srbije. Tužilac je podneo tužbu protiv Grada Novog Sada radi neosnovanog obogaćenja korišćenjem istih nepokretnosti za period od 01.11.2016. godine do 19.08.2021. godine.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da je tuženi u predmetnom objektu bio bez pravnog osnova, i da je bio nesavesna strana jer je imao saznanje da je utvrđeno da je sudsko poravnanje apsolutno ništavo, ali je i dalje bez pravnog osnova nastavio da koristi objekat čiji je korisnik tužilac. Korist od korišćenja objekta, odnosno korist koju je tužilac mogao ostvariti izdavanjem predmetnog objekta, utvrdio je ekonomsko-finansijskim veštačenjem na način da su obračunate zakupnine po mesecima za period od dana zaključenja sudskog poravnanja do 30.11.2016. godine, u ukupnom iznosu od 186.959.137,50 dinara, a zakonska zatezna kamata obračunata od dospelosti svakog 15. u mesecu za tekući mesec do 31.12.2020. godine iznosi 257.068.774,56 dinara. Prvostepeni sud je obavezao tuženog da navedeni iznos isplati tužiocu kao korist koju je ostvario korišćenjem tuđe stvari, budući nesavestan, po odredbi člana 219. Zakona o obligacionim odnosima.

Odbio je kompenzacione prigovore tuženog jer su radi preboja istaknuta potraživanja prema stečajnom dužniku, nastala do obustave stečajnog postupka, pozivom na odredbe člana 136. stav 5. Zakona o stečaju.

Drugostepeni sud je zaključio da je pravilna odluka o obavezivanju tuženog da tužiocu isplati 185.959.137,00 dinara na osnovu odredbe člana 219. Zakona o obligacionim odnosima, jer je tuženi u predmetnom objektu bio bez pravnog osnova i dužan je da naknadi korist od upotrebe tuđe stvari. Istovremeno, drugostepeni sud je smatrao i da se radi o obavezi tuženog da naknadi štetu koju je tužilac trpeo sve vreme trajanja ovog postupka zbog uzurpacije poseda od strane tuženog. Prihvatio je za pravilnu i odluku o odbijanju kompenzacionih prigovora sa razloga iz odredbe člana 82. Zakona o stečaju i činjenice da je u stečajnom postupku tuženom priznato potraživanje za koje traži preboj, koja su sada obaveza stečajne mase. Međutim, smatrao je pogrešnom odluku o pravu tužioca na zateznu kamatu, nalazeći da je prvostepeni sud u tom delu pogrešno primenio materijalno pravo. Drugostepeni sud je, ukidajući u tom delu prvostepenu presudu, naveo da se savesnost držalaca pretpostavlja, pa da je teret dokazivanja činjenice da tuženi nije savestan držalac bio na tužiocu i izlaže da se tuženi u predmetnom objektu nije nalazio bez pravnog osnova u periodu od 2002. do 2009. godine, kada je bio titular prava korišćenja na predmetnoj nepokretnosti u državnoj svojini po osnovu sudskog poravnanja koje je zaključio sa tužiocem. S toga je potrebno da prvostepeni sud ceni savesnost tuženog u tom periodu, pa sve do 2016. godine, do kad je bio u posedu predment nepokretnosti.

Revizijski sud ocenjuje da je u pravnosnažnom delu kojim je obavezan tuženi da tužiocu plati iznos od 186.959.137,50 dinara, presuda doneta pogrešnom primenom materijalnog prava, zbog čega su bitne činjenice ostale neraspravljene. Naime, kako je savesnost tuženog, kao držaoca nepokretnosti u pravu korišćenja tužioca, bitna za odluku o zateznim kamatama, kako to izlaže drugostepeni sud, podjednako je bitna i za odluku o zahtevu tužioca za isplatu glavnog duga, na ime naknade za korišćenje tužiočeve stvari.

Sporni odnos treba razrešiti primenom odredaba člana 38. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, o zaštiti prava svojine. Savestan držalac nije dužan da plati naknadu za korišćenje stvari, prema odredbi člana 38. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Savestan držalac postaje nesavestan od trenutka kada mu je tužba dostavljena, ali vlasnik može dokazivati da je savestan držalac postao nesavestan i pre dostavljanja tužbe (član 39. stav 7. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa). Prema odredbi člana 72. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, državina je savesna ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova, a savesnost državine se pretpostavlja (stav 3.).

Prema činjenicama koje su do sada utvrđene, proizilazi da je tuženi bio u posedu i koristio predmetnu nepokretnost počev od zaključenja sudskog poravnanja, koje ima snagu sudske presude, od 01.07.2002. godine, pa sve do 30.11.2016. godine. Do presude o ništavosti sudskog poravnanja koja je postala pravnosnažna 18.06.2009. godine, tuženi je bio u zakonitoj državini predmetne nepokretnosti, a budući se savesnost njegove državine pretpostavlja i da nema drugih okolnosti koje bi ukazale na nesavesnost, proizlazi da je tuženi bez sumnje bio savestan držalac do tada, kako to u ostalom zaključuju i nižestepeni sudovi. Tužba u ovoj parnici podneta je 24.11.2010. godine.

Sve su to okolnosti koje dovode u pitanje pravilnost odluke nižestepenih sudova kada su obavezali tuženog da tužiocu na ime naknade za korišćenje nepokretnosti isplati obračunatu naknadu za period od 01.07.2002. godine do 30.11.2016. godine. Za sada proizlazi da je odluka suprotna citiranoj odredbi Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa iz člana 38. stav 2., bar za period do pravnosnažnosti presude o ništavosti sudskog poravnanja odnosno do 18.06.2009. godine, do kada i nižestepeni sudovi ne smatraju da je tuženi bio nesavestan držalac. Drugostepena i prvostepena presuda su zato ukinute u navedenom delu koji se tiče obaveze tuženog da tužiocu naknadi korist od upotrebe njegove nepokretnosti za period od 01.07.2002. godine do 30.11.2016. godine, jer nije raspravljeno pitanje savesnosti tuženog kao držaoca nepokretnosti, od čega zavisi pravilna primena materijalnog prava na koje je napred ukazano.

U ponovljenom postupku, pravilna primena materijalnog prava nalaže i da se za period za koji se utvrdi da je tuženi bio nesavestan držalac tužiočeve nepokretnosti naknada utvrdi s obzirom na stanje upotrebe zgrade, odnosno činjenicu da je tuženi koristio celu nepokretnost, što može biti od uticaja na visinu njegove obaveze prema tržišnoj vrednosti korišćenja zgrada.

Iz tih razloga, u navedenom delu presude su ukinute, i predmet je vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje po odredbi člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Odluka kojom je odbijen kompenzacioni prigovor u stavu III i stavu IV prvostepene presude je pravilna, sa razloga navedenih u drugostepenoj presudi, odnosno s toga što je potraživanje tuženog istaknuto u preboj obaveza stečajne mase, a ne ovde tužioca, te nema uzajamnosti. U tom delu je revizija odbijena po odredbi člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Posledično je ukinuta odluka o troškovima postupka, po odredbi člana 165. stav 3. ZPP, kako bi u ponovljenom postupku bilo odlučeno o troškovima celog postupka.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković