Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Miljuš i Tatjane Matković Stefanović, članova veća, u parnici po tužbi tužioca REPUBLIKA SRBIJA, MINISTARSTVO FINANSIJA, PORESKA UPRAVA, FILIJALA NOVI SAD 1, Novi Sad, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Novom Sadu, protiv tuženog JUGOALAT JAL AD Novi Sad – u stečaju, čiji je punomoćnik Nemanja Balj, advokat u ..., radi isplate, vrednost predmeta spora 15.838.636,44 dinara, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 8Pž 1284/23 od 18.05.2023. godine, u sednici veća održanoj 24.10.2024. godine, doneo je

R E Š E NJ E

USVAJA SE revizija tužioca, UKIDAJU SE presuda Privrednog apelacionog suda 8Pž 1284/23 od 18.05.2023. godine i presuda Privrednog suda u Novom Sadu P 646/18 od 28.11.2022. godine u trećem i četvrtom stavu izreke i predmet se u tom delu vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Novom Sadu je doneo presudu P 646/18 dana 28.11.2022. godine kojom je u prvom stavu odbio prigovor apsolutne nenadležnosti suda, u drugom stavu izreke utvrdio potraživanje tužioca prema tuženom u iznosu od 2.767.737,41 dinara od čega na ime glavnog duga 2.245.907,43 dinara i na ime obračunate kamate 521.829,98 dinara, u trećem stavu izreke odbio tužbeni zahtev u delu u kojem je tužilac tražio da se utvrdi njegovo potraživanje prema tuženom u iznosu od 14.827.619,83 dinara, od čega na ime glavnog duga 13.529.729,01 dinar i na ime obračunate kamate 1.234.890,82 dinara, i u četvrtom stavu izreke obavezao tužioca da tuženom na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 253.159,00 dinara.

Privredni apelacioni sud je presudom 8Pž 1284/23 od 18.05.2023. godine odbio žalbu tužioca i potvrdio presudu Privrednog suda u Novom Sadu je doneo presudu P 646/18 od 28.11.2022. godine u trećem i četvrtom stavu izreke, te odbio zahtev tužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio dozvoljenu i blagovremenu reviziju kojom presudu pobija zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbama člana 408. Zakona o parničnom postupku („SL. glasnik RS“ br 72/2011…10/2023. – dr. zakon) i zaključio da je revizija osnovana.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom od strane prvostepenog suda, nad tuženim je vođen stečajni postupak koji je obustavljen 22.08.2013. godine jer je potvrđeno usvajanje Plana reorganizacije stečajnog dužnika, ali je 30.03.2017. godine ponovo otvoren stečajni postupak zbog nepostupanja po usvojenom Planu reorganizacije, koje rešenje je ukinuto rešenjem Privrednog apelacionog suda PVŽ 205/17 od 10.05.2017. godine, da bi potom ponovo bilo doneto rešenje o otvaranju stečajnog postupka dana 04.10.2017. godine, koje je potvrđeno rešenjem drugostepenog suda. U međuvremenu od ukidanja prvog rešenja o otvaranju stečaja do donošenja novog, Poreska uprava je izvršila terensku kontrolu kod tuženog dana 05.09.2017. godine, radi obračunavanja i plaćanja poreza na dodatu vrednost za period od 01.01.2013. godine do 31.05.2017. godine kao i poreza i doprinosa po odbitku – objedinjena naplata za isti period. Poreska kontrola je prekinuta 20.10.2017. godine zbog ponovnog otvaranja stečajnog postupka, u kome je tužilac prijavio novčano potraživanje prema tuženom u ukupnom iznosu od 17.595.357,24 dinara na ime poreza po odbitku – objedinjena naplata i PDV- a za različite transakcije. Potraživanje za 13.592.729,01 dinar se odnosi na neobračunati porez zbog utvrđenog manjka opreme. Potraživanje je osporeno. Prilikom kontrole od strane tuženog je uzet u obzir popis imovine koji je izvršio stečajni upravnik nakon donošenja prvog rešenja o otvaranju stečajnog postupka i konstatovano da se određene pokretne stvari više ne nalaze kod stečajnog dužnika, odnosno da postoji manjak, pa je na osnovu toga i izvršen obračun poreza zbog manjka opreme. Stečajni upravnik je u julu 2018. godine prijavio policiji nestanak stvari, te je deo stvari vraćen stečajnom dužniku. Prema nalazu sudskog veštaka, po izuzimanju vrednosti stvari koje su naknadno pronađene, poreska osnovica za utvrđivanje manjka bi iznosila 44.083.859,51 dinara. Obračunat porez na prihode ostvarene po osnovu uzimanja iz imovine iznosi 7.779.489,63 dinara.

U odnosu na prijavljeni iznos potraživanja od 13.592.729,01 dinara po osnovu neobračunatog poreza zbog utvrđenog manjka opreme, prvostepeni sud navodi da je deo mašina u međuvremenu pronađen, pa bi eventualni iznos neobračunatog poreza bio 7.779.489,63 dinara, ali taj iznos je računat prema likvidacionoj vrednosti stvari koja je utvrđivana iz Izveštaja o proceni vrednosti imovine tuženog od 30.11.2011. godine, oko 6 godina pre terenske kontrole Poreske uprave, te da je u međuvremenu došlo do smanjenja vrednosti mašina zbog proteka vremena, da je oprema u veoma lošem stanju, sa velikim brojem oštećenja koja su nastala kao posledica višestrukog transportovanja i skidanja delova tokom proteklih godina, pa je utisak sudskog veštaka da se vrednost opreme svodi na vrednost otpadnog materijala. Sudski veštak smatra da se u konkretnom slučaju ne mogu primeniti pravila o računovodstvenoj amortizaciji, jer nisu poznati osnovni parametri za takav obračun. Procena iz 2011. godine je vršena likvidacionom metodom u cilju stvaranja uslova za prodaju, a na bazi međunarodnih standarda procenjivanja i nacionalnih standarda za upravljanje stečajnom masom. Mašine su iznošene iz fabričkog kruga, ali nema dokaza da su takve radnje bile poslovna odluka tuženog, već su po prijavama stečajnog upravnika zbog krivičnog dela krađe, u međuvremenu pronađene. Postoje dokazi o tome da je direktor tuženog deo pokretnih stvari u vlasništvu tuženog u periodu od 2013. do 2017. godine uzeo, odnosno premestio iz sedišta tuženog na druge lokacije, ali sudovi ne zaključuju da su ove stvari korišćene za njegove lične potrebe ili za potrebe nekog drugog lica, već u nameri da se sakriju kako ne bi bile predmet prodaje u izvršnom ili stečajnom postupku, što jesu nezakonite radnje direktora, ali ih sudovi izjednačavaju sa višom silom. Kako se na manjak dobara do kojeg je došlo usled više sile ili na drugi propisan način ne obračunava PDV, a preduzete radnje Ministarstva unutrašnjih poslova ukazuju da je bilo protivzakonitog uzimanja mašina iz imovine tuženog, koje sudovi izjednačavaju sa višom silom, sudovi zaključuju da obaveza plaćanja ovog poreza za tuženog nije nastala, niti je dokazana njegova visina i u situaciji kada bi takva obaveza postojala, te su odbili u ovom delu tužbeni zahtev.

Revident osporava pravilnost ovakve odluke sa razloga što je visina PDV na utvrđeni manjak obračunata na osnovicu koja predstavlja likvidacionu vrednost predmetne opreme i mašina koje nisu zatečene kod tuženog, a koja po svojoj definiciji predstavlja najnižu vrednost opreme sa isteklim operativnim periodom i demontiranih sa proizvodnih lokacija preduzeća, čime visina poreske obaveze jeste dokazana. Tužilac je na okolnost osnovanosti i visine potraživanja predložio veštačenje finansijsko ekonomske struke, kojim je na osnovu dokumentacije Poreske uprave koja se vodi kao poresko računovodstvo po odredbi člana 163. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji, sačinio nalaz koji je u potpunosti potvrdio osnovanost i visinu potraživanja tužioca. Osporava ocenu sudova da su nastupile okolnosti koje isključuju pravo obračuna i naplate poreza na utvrđeni manjak opreme i mašina, jer tuženi nije dokazao da je manjak posledica krađe, što se čini aktom državnog organa – MUP-a. Suprotno, smatra da proizilazi iz toka postupka da manjak opreme u konkretnom slučaju ima karakter uzimanja dobara koji su deo poslovne imovine poreskog obveznika za lične potrebe osnivača, vlasnika i drugih lica, u smislu odredbe člana 4. tačka 1. Zakona o porezu na dodatu vrednost, posebno što su oprema i mašine odnete iz poslovnih prostorija tuženog, a da to nije prijavljeno sve do konstatovanja manjka od strane Poreske uprave.

Revizija je osnovana.

Osnov poreske obaveze tužilac je dokazivao u toku postupka, između ostalog zapisnikom o izvršenoj terenskoj kontroli Poreske uprave Filijale Novi Sad 1 kod tuženog dana 05.09.2017. godine, čiji je predmet obračunavanje i plaćanje poreza na dodatu vrednost za period od 01.01.2013. godine do 31.05.2017. godine. Sudovi nisu prihvatili utvrđenu vrednost, računatu prema likvidacionoj vrednosti stvari koja je utvrđivana iz Izveštaja o proceni vrednosti imovine tuženog od 30.11.2011. godine, iz iznetih razloga. Međutim, nisu cenili značaj zapisnika sa aspekta odredbe člana 163. Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji, odnosno da li ima značaj javne isprave, pa dokazuje istinitost onoga što se u njemu određuje.

U odnosu na manjak dobara konstatovan kod tuženog, kao predmet oporezivanja PDV, za sada se ne može prihvatiti zaključak nižestepenih sudova da se sav manjak dobara tuženog, opreme i mašina, u utvrđenim okolnostima može pravdati višom silom, konkretno krađom, na osnovu toga što je deo dobara pronađen aktivnošću MUP-a nakon prijave od strane stečajnog upravnika. Osnovano revident ukazuje da se manjak dobara koji nije utvrđen na osnovu akta nadležnog organa može smatrati sopstvenom potrošnjom, na koji se obračunava i plaća PDV ako su se za to stekli uslovi predviđeni zakonom. Prema razlozima presuđenja, za deo opreme koji je pronađen, proizilazi da postoji akt MUP-a na osnovu koga se može smatrati da je bio predmet krađe, ali je taj deo opreme i vraćen, te je i veštačena osnovica za obračun poreza uz umanjenje za vrednost ove imovine. Ali, ne proizilazi da za preostali deo opreme i mašina koje nedostaju postoji takav akt. U tom delu izostala je primena Pravilnika o utvrđivanju šta se smatra uzimanjem i upotrebom dobara, drugim prometom dobara i pružanjem usluga, bez naknade, o utvrđivanju uobičajenih količina poslovnih uzoraka, reklamnim materijalom i drugim poklonima manje vrednosti (\"SL. glasnik RS" br. 118/12), pa se ne može prihvatiti zaključak sudova da nema obaveze tuženog na plaćanje poreza.

Zbog neprimenjivanja relevantnog materijalnog prava na koje je ukazano, nisu raspravljene relevantne činjenice od kojih zavisi osnovanost tužbenog zahteva u odbijenom delu. Stoga je primenom odredbe člana 416. stav 2. i člana 165. stav 3. ZPP odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković