U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branke Dražić, predsednika veća, Marine Milanović i Vesne Mastilović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Gordana Bulatović, advokat iz ..., protiv tuženog „Putevi“ a.d. Užice, čiji je punomoćnik Ljubiša Pavlović, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1442/22 od 21.12.2022. godine, u sednici održanoj dana 05.09.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1442/22 od 21.12.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1442/22 od 21.12.2022. godine, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Užicu P1 298/21 od 18.01.2022. godine, delimično je usvojen tužbeni zahtev, pa je obavezan tuženi da tužiocu na ime neisplaćenog dela zarade, za period od 01.04.2013. godine do 31.12.2015. godine, isplati ukupan iznos od 329.277,39 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene pojedinačne mesečne iznose od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate, sve bliže određeno u izreci, odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev da se obaveže tuženi da tužiocu na ime neisplaćenog dela zarade, za isti period, isplati ukupan iznos od 213.892,63 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene pojedinačne mesečne iznose od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate, sve bliže određeno u izreci i obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 147.735,46 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, iz svih zakonskih razloga.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408., u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011….10/2023, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni sud je ocenio da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nisu učinjene ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. i 2. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti.

Prema činjeničnom stanju, tužilac je u bio zaposlen kod tuženog na određeno vreme u periodu od 01.09.2012. godine do 31.08.2013. godine, od 01.11.2013. godine do 31.10.2014. godine i od 01.01.2015. godine do 14.12.2015. godine na poslovima radnika ... . Na istim poslovima je bio angaživan na osnovu Ugovora o obavljanju povremenih i privremenih poslova u periodu od 01.09.2013. godine do 31.10.2013. godine i u periodu od 01.11.2014. godine do 31.12.2014. godine. Prestao mu je radni odnos kod tuženog rešenjem od 14.12.2015. godine, zbog isteka ugovora o radu. Iz obračunskog lista proizlazi da je tužilac radio na poslovima radnika ..., sa koeficijentom 1,05 i iznosom zarade od 20.000,00 dinara. U ugovoru o radu na određeno vreme do godinu dana koji je zaključen 01.01.2015. godine nije naveden koeficijent za obračun zarade.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke Miroslavke Tešović od 05.02.2019. godine, utvrđeni su iznosi obračunate i isplaćene neto zarade tužioca u spornom periodu (april 2013. godine – decembar 2015. godine), te da je isplaćena zarada tužiocu u utuženom periodu u neto iznosu bila manja od minimalne zarade prema podacima objavljenim u „Službenom glasniku RS“, osim u septembru, oktobru, novembru i decembru 2015. godine kada je bila viša od minimalne zarade. Noćni rad nije vrednovan kroz zaradu zaposlenog, a broj časova prekovremenog rada utvrđen je na osnovu evidencije koja je vođena kod tuženog. Razlika između isplaćene zarade sa uvećanjima na ime ostvarenih časova prekovremenog rada, časova na ime noćnog rada i minulog rada koje je tužilac ostvario iznosi 376.655,06 dinara.

Iz dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka od 01.11.2021. godine utvrđena je razlika između pripadajuće i isplaćene zarade tužioca u periodu od 01.04.2013. godine do 31.03.2014. godine, obračunata primenom koeficijenta 1,35 shodno članu 50. PKU za građevinarstvo i industriju građevinskog materijala, kojim su za prvu grupu poslova za koju se ne zahteva školska sprema utvrđeni koeficijenti u rasponu od 1 do 1.35, u periodu od 01.04.2014. godine do 31.01.2015. godine primenom koeficijenta 1, obzirom da nije bilo PKU niti je ugovorom određen koeficijent, a u periodu od 01.04.2015. godine do 14.12.2015. godine primenom koeficijenta 1,25 shodno članu 34. PKU za delatnost putne privrede RS kojim su za prvu grupu poslova za koju se ne zahteva školska sprema utvrđeni koeficijenti u rasponu od 1-1,25, na koji način utvrđena pripadajuća zarada iznosi 1.697.719,51 dinar, na koji iznos je obračunat porez i doprinos koji se isplaćuju iz zarade i utvrđena neto zarada u iznosu od 1.225.975,46 dinara, te da je obračunata i isplaćena neto zarada u iznosu od 629.850,31 dinara za 543.125,14 dinara manja od pripadajuće zarade.

Na ovako utvrđeno činjenično stanje, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo iz odredbi Posebnog kolektivnog ugovora za građevinarstvo i industriju građevinskog materijala Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 15/12), Posebnog kolektivnog ugovora za delatnost putne privrede Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 3/15) i Zakona o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05..75/14) i ocenio da je tužbeni zahtev osnovan u pojedinačnim mesečnim iznosima razlike u zaradi u spornom periodu utvrđenim iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka od 05.02.2019. godine, na koje obavezao tuženog stavom drugim izreke pobijane presude.

Neosnovano se navodima revizije tuženog osporava pravilna primena materijalnog prava.

Članom 49. Posebnog kolektivnog ugovora za građevinarstvo i industriju građevinskog materijala Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 15/12), koji se primenjivao u spornom periodu od 01.04.2013. godine do 29.03.2014. godine, pripisano je da su elementi osnovne zarade zaposlenog: osnovna zarada za najjednostavniji posao (cena rada) i koeficijent posla koji zaposleni obavlja. Osnovna zarada za najjednostavniji posao ugovara se za određeni period, ali ne duže od šest meseci, u skladu sa Zakonom i preporukama Socijalno-ekonomskog saveta Republike. Koeficijenti poslova iz pravilnika o organizaciji i sistematizaciji poslova, utvrđuju se kolektivnim ugovorom kod poslodavca u skladu sa Kolektivnim ugovorom. Prema članu 50. istog PKU osnovna zarada se dobija množenjem koeficijenta posla koji zaposleni obavlja i iznosa osnovne zarade za najjednostavniji posao (cene rada) kod poslodavca, a koeficijent posla koji zaposleni obavlja zavisi od vrste i stepena stručne spreme, složenosti i odgovornosti, uslova rada i drugih posebnih uslova. Istom odredbom određeni su po grupama koeficijenti za karakteristične poslove, i to: I grupa koja ne zahteva stručnost, a podrazumeva jednostavan rutinski rad koji ne zahteva obrazovanje, sa koeficijentom u visini od 1,00 do 1,35.

U vremenskom periodu između važenja dva Posebna kolektivna ugovora, od 29.03.2014. godine do 21.01.2015. godine, iznos pripadajuće osnovne zarade tužioca nije regulisan ni jednim važećim opštim pravnim aktom, a ni ugovorom o radu.

Članom 33. Posebnog kolektivnog ugovora za delatnost putne privrede Republike Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 3/15), koji se primenjivao u periodu od 22.01.2015. godine do kraja utuženog perioda, propisano je da su elementi osnovne zarade zaposlenog: cena rada i koeficijent posla koji zaposleni obavlja. Cena rada ugovara se u visini minimalne cene rada utvrđene odlukom socijalno ekonomskog saveta osnovanog za teritoriju Republike Srbije, odnosno Vlade Republike Srbije u skladu sa zakonom. Opis poslova iz pravilnika o organizaciji i sistematizaciji poslova vrednuje se kroz koeficijente poslova koji se utvrđuju opštim aktom kod poslodavca u skladu sa Kolektivnim ugovorom. Prema članu 34. istog PKU osnovna zarada se dobija množenjem koeficijenta posla koji zaposleni obavlja i iznosa osnovne zarade za najjednostavniji posao (cene rada) kod poslodavca, a koeficijent posla koji zaposleni obavlja zavisi od vrste i stepena stručne spreme, složenosti i odgovornosti, uslova rada i drugih posebnih uslova. Istom odredbom određeni su po grupama koeficijenti za karakteristične poslove, i to: I grupa koja ne zahteva stručnost- nekvalifikovani radnik, a podrazumeva jednostavan rutinski rad koji ne zahteva obrazovanje, sa koeficijentom u visini od 1,00 do 1,25.

Tužiocu ugovorom o radu nije bio određen koeficijent za obračun zarade, a u utuženom periodu je obavljao poslove ... koji je Posebnim kolektivnim ugovorima svrstan u prvu grupu poslova koja ne zahteva stručnost – nekvalifikovani radnik, a podrazumeva jednostavan rutinski rad koji ne zahteva obrazovanje. Kako tužilac primenom pravila o teretu dokazivanja nije pružio dokaze da je sa tuženim ugovorio viši koeficijent od najnižeg koeficijenta propisanog za ovu grupu poslova (1,00), pravilno je drugostepeni sud ocenio da se odluka o tužbenom zahtevu ne može zasnovati na dopunskom nalazu i mišljenju veštaka koji je obračun pripadajuće zarade izvršio primenom najvišeg koeficijenta za tu grupu posla, već na nalazu i mišljenju sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke od 05.02.2019. godine.

Prema tom nalazu veštaka, razlika u zaradi tužioca u periodu u kom mu je izvršena isplata zarade niža od minimalne zarade obračunate za standardni učinak i vreme koje je tužilac proveo na radu – za period od 01.04.2013. godine do 31.12.2014. godine, utvrđena je primenom najnižeg koeficijenta za ovu grupu poslova i minimalne cene rada koju određuje Socijalno-ekonomski savet u iznosu od 115,00 dinara po času rada u neto iznosu, a za period od 01.01.2015. godine do 31.08.2015. godine primenom najnižeg koeficijenta za ovu grupu poslova i minimalne cene rada od 121,00 dinara, sa obračunatim naknadama za ostvarene sate prekovremenog rada i noćnog rada koji nije vrednovan kroz osnovnu zaradu.

Kako je dakle, tužilac kod tuženog obavljao poslove ... za koji se po odredbama navedenih Posebnih kolektivnih ugovora ne zahteva stručna sprema, to suprotno navodima revizije, tužiocu na ime naknade štete, za period od 01.04.2013. godine do 29.03.2014. godine i za period od 22.01.2015. godine do 31.08.2015. godine, ne pripada zarada u visini minimalne zarade, već mu pripada razlika između isplaćene i pripadajuće osnovne zarade u pojedinačnim mesečnim iznosima koje je veštak ekonomsko finansijske struke obračunao primenom parametara propisanih Posebnim kolektivnim ugovorima, i to prema najnižem koeficijentu koji odgovora tužiočevoj stručnoj spremi, složenosti poslova i odgovornosti posla koji je tužilac obavljao u spornom periodu. U periodu između važenja dva Posebna kolektivna ugovora, odnosno u periodu od 29.03.2014. godine do 21.01.2015. godine, pravo na isplatu razlike između neto zarade koja je tužiocu isplaćena i pripadajuće neto minimalne zarade, kao socijalno-egzistencijalnog minimuma u visini utvrđenoj odlukama socijalno- ekonomskog saveta, osnovanom za teritoriju Republike Srbije, tužiocu pripada u smislu člana 111. i 112. Zakona o radu.

Suprotno navodima revizije, prvilno je drugostepeni sud ocenio i da je osnovan tužbeni zahtev za isplatu pripadajuće razlike u zaradi i za period od 01.09.2015. godine do prestanka radnog odnosa tužioca kod tuženog, u kom periodu je prema nalazu i mišljenju veštaka tužiocu isplaćena zarada bila viša od minimalne zarade za standardni učinak i vreme koje je tužilac proveo na radu. Razlika između isplaćene i pripadajuće zarade u ovom periodu je utvrđena na osnovu ukupno obračunate i isplaćene zarade koja pored osnovne zarade (proizvod minimalne zarade za najednostavniji posao i koeficijenta 1,05) sadrži i obračunate naknade za ostvarene sate prekovremenog rada i noćnog rada koji nije vrednovan kroz osnovnu zaradu.

Vrhovni sud je cenio i ostale navode revizije, kojima se ne dovodi u sumnju pravilnost pobijane presude. Odluka drugostepenog suda zasnovana je na činjeničnom stanju utvrđenom tokom prvostepenog postupka i na osnovu sprovedene rasprave i dopunjenog dokaznog postupka pred drugostepenim sudom, iz koga je drugostepeni sud izveo drugačiji činjenično pravni zaključak i primenom odredaba materijalnog prava doneo drugačiju odluku od prvostepenog suda, za koju su dati dovljni i jasni razlozi, koje u svemu kao pravilne prihvata i ovaj sud.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Branka Dražić,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković