Članom 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 10/23) je propisano da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Stavom 2. istog člana je propisano da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni sud u veću od pet sudija.

Prema članu 420. stav 6. ZPP u postupku povodom revizije protiv rešenja shodno se primenjuju odredbe ovog zakona o reviziji protiv presude.

Po oceni Vrhovnog suda, u konkretnom slučaju ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji predlagača kao izuzetno dozvoljenoj, primenom člana 404. stav 1. ZPP, radi ujednačavanja sudske prakse.

Ispitujući pobijano rešenje, u smislu člana 408. u vezi člana 420. ZPP i člana 27. stav 2. i 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku („Službeni glasnik SRS“ br. 25/82, 48/88 i „Službeni glasnik RS“ br. 46/95 ... 106/15), Vrhovni sud je našao da je revizija predlagača osnovana.

U postupku donošenja pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču je pravnosnažnim rešenjem Odeljenja za privredu i lokalni ekonomski razvoj Opštine Kuršumlija broj 01-465- 12 od 09.11.2020. godine eksproprisana nepokretnost kat. parc. br. .. površine 5594m2 upisana u ln. br. .. KO ... kao privatna svojina predlagača u celosti, u cilju izgradnje auto-puta E-80 deonica Niš-Merdare, po prihvaćenom predlogu JP „Putevi Srbije“ Beograd kao korisnika eksproprijacije. Pred nadležnim organom uprave nije postignut sporazum o novčanoj naknadi za eksproprisanu nepokretnost, a u sudskom postupku pribavljena je procena poreske uprave od 19.08.2022. godine kojom je iskazana tržišna cena zemljišta kao poljoprivrednog u iznosu od 152,00 dinara po m2, koja nije prihvaćena, već je utvrđenje o tržišnoj vrednosti eksproprisane nepokretnosti zasnovano na nalazu i mišljenju veštaka poljoprivredne struke o tržišnoj vrednosti eksproprisane parecele kao poljoprivrednog zemljišta od 280,00 dinara po m2, za celu površinu 1.566.320,00 dinara.

Kod iznetog stanja stvari, nižestepeni sudovi su donetim odlukama tretirali eksproprisano zemljište kao poljoprivredno zemljište i predlagaču odredili novčanu naknadu prema tržišnoj vrednosti poljoprivrednog zemljišta, na osnovu prihvaćenog nalaza veštaka poljoprivredne struke. U pravnim razlozima sudovi su se pozvali na odredbe člana 41. stav 2. i člana 42. stav 1. i stav 2. Zakona o eksproprijaciji, i na pravni stav revizijskog suda da se novčana naknada za eksproprisane nepokretnosti određuje prema statusu i vrsti zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o ekrproprijaciji i da naknadna promena namene zemljišta nema uticaja na sudski postupak određivanja naknade za isto.

Osnovano se revizijom predlagača osporava stanovište nižestepenih sudova o tome da se naknada za eksproprisanu parcelu utvrđuje prema statustu tog zemljišta kao poljoprivrednog zemljišta, u situaciji kada je ono eksproprisano radi izgradnje auto-puta, rešenjem donetim nakon stupanja na snagu Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto-puta E-80, deonica Niš-Merdare, radi čije realizacije je eksproprisano i kojim je promenjena namena zemljišta, tako da je u pitanju građevinsko zemljište.

Po oceni Vrhovnog suda, odluke nižestepenih sudova zasnovane su na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

U konkretnom slučaju sudovi su raspolagali činjenicama da je rešenje o eksproprijaciji doneto 13.10.2020. godine po prihvaćenom predlogu JP „Putevi Srbije“ Beograd, kao korisnika eksproprijacije u cilju izgradnje auto-puta E-80, deonica Niš-Merdare i da je u njemu navedeno da je uz zahtev za eksproprijaciju priložen Prostorni plan posebne namene infrastrukturnog koridora tog auto-puta sa elementima regulacije, kao i uz navod o utvrđenom javnom interesu za eksproprijaciju. Ovaj propust za posledicu je imao pogrešnu kategorizaciju o statusu eksproprisanog zemljišta, kao polazišne osnove za određivanje odgovarajuće naknade u novcu.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 53/95 ... 55/13) propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drukčije propisano. Stavom 2. istog člana, propisano je da procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima. Prema odredbi člana 41. stav 2. istog zakona, visina naknade u novcu za eksproprisanu nepokretnost određuje se po tržišnoj ceni prema okolnostima u vreme zaključenja sporazuma o visini naknade, odnosno u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi. Saglasno navedenom, procenu tržišne cene daje organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno poreska uprava. Međutim, visina tržišne vrednosti eksproprisane nepokretnosti može se utvrditi i na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka odgovarajuće struke, koji prilikom utvrđivanja uzima u obzir sve relevantne parametre i korektivne faktore.

Tačno je da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Međutim, ovde nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji promenjen status zemljišta stupanjem na snagu Planskog dokumenta (koji ga je odredio kao građevinsko zemljište), zbog čega je i novčana naknada morala biti određena u skladu sa stvarnim statustom, bez obzira na to da li je promena sprovedena ili evidentirana u katastru nepokretnosti.

Odredbom člana 11. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/09 ... 83/18) je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i Prostorni plan područja posebne namene. U članu 2. istog zakona namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom. Iz ovih zakonskih odredbi proizilazi da Prostorni plan područja posebne namene državnog auto-puta ima karakter planskog dokumenta. Odredbom člana 82. ovog zakona građevinsko zemljište je definisano kao zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje zemljišta. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktom donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. ovog zakona proizilazi da u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, da je organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena. Primenom navedenog materijalnog prava sudovi su dužni da se rukovode i kada su nadležni organi propustili da izvrše prenamenu eksproprisanog zemljišta u katastru nepokretnosti iz statusa poljoprivrednog u građevinsko zemljište, te vlasniku eksproprisanog zemljišta odrede odgovarajuću novčanu naknadu prema stvarnom statusu ovog zemljišta u vreme eksproprijacije.

Imajući u vidu izneto o merodavnoj regulativi, i da se sudski postupak određivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost vodi po službenoj dužnosti, te sadržinu neopravdano odbijenog predloga stavljenog od strane predlagača da se tržišna vrednost eksproprisane nepokretnosti utvrdi od strane veštaka građevinske struke, ovaj sud je ocenio da je revizija predlagača osnovana i zato su doneta rešenja nižestepenih sudova ukinuta i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje, kako bi se visina pripadajuće naknade predlagaču pravilno utvrdila i na teret protivnika predlagača dosudila.

Odluka o troškovima postupka je ukinuta jer zavisi od ishoda postupka za određivanje novčane naknade.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 2. u vezi člana 420. stav 1. i 6. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković