Rešenjem Višeg suda u Prokuplju Gž 935/23 od 14.09.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba predlagača i potvrđeno prvostepeno rešenje u stavu prvom izreke. Stavom drugim izreke, preinačeno je prvostepeno rešenje u stavu drugom izreke, tako što je protivnik predlagača obavezan da predlagaču naknadi troškove postupka od 81.000,00 dinara. Stavom trećim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču naknadi troškove drugostepenog postupka od 18.000,00 dinara.

Protiv pravosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, u delu koji se odnosi na naknadu za eksproprisane katastarske parcele, predlagač je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, predlažući da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku

Odlučujući o dozvoljenosti revizije na osnovu člana 404. stav 2. u vezi člana 420. stav 6. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br.72/11... 18/20 i 10/23 – drugi zakon) i člana 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku – ZVP („Službeni glasnik RS“ br. 46/95... 14/22), Vrhovni sud je našao da su ispunjeni uslovi iz člana 404. stav 1. ZPP da se dozvoli odlučivanje o posebnoj reviziji predlagača radi ujednačavanja sudske prakse, pa je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pravilnost pobijanog rešenja na osnovu člana 408. u vezi člana 420. stav 6. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku donošenja pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču su rešenjem Skupštne Opštine Kuršumlija br. ...-...-... od 22.07.2021. godine (pravnosnažno 15.08.2021. godine), eksproprisane parcele u njegovom vlasništvu - katastarske parcele broj .../... i .../... KO ..., po predlogu korisnika eksproprijacije, ovde protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“ iz Beograda u njegovu korist, a na osnovu utvrđenog javnog interesa radi izgradnje autoputa E-80 deonica Niš-Merdare, o čemu je donet prostorni plan posebne namene. Navedenim rešenjem je određeno da je korisnik eksproprisanih nepokretnosti dužan da po pravnosnažnosti tog rešenja isplati naknadu za eksproprisane nepokretnosti u posebnom postupku. Protivnik predlagača je predlagaču kao ranijem vlasniku dao ponudu za novčanu naknadu za eksproprisane nepokretnosti od 186.504,00 dinara. Pred organom uprave nije postignut sporazum o visini naknade zbog čega je predlagač podneo Osnovnom sudu u Kuršumliji predlog za određivanje naknade u vanparničnom postupku. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka poljoprivredne svrhe utvrđena je tržišna cena eksproprisanih parcela kao poljoprivrednog zemljišta u iznosu od 320,00 dinara po kvadratnom metru, odnosno ukupno 392.640,00 dinara, kao i vrednost drvnog asortimana na navedenim parcelama ukupno 65.608,62 dinara. Prema proceni Poreske uprave (od 25.08.2022. godine) tržišna vrednost eksproprisanih nepokretnosti 152,00 dinara po kvadratnom metru.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja i utvrđene tržišne vrednosti eksproprisanog zemljišta kao poljoprivrednog zemljišta, u kom statusu su parcele upisane u katastru nepokretnosti i taj status su imale u momentu pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji, prvostepeni sud je obavezao protivnika predlagača da predlagaču isplati novčanu naknadu za eksproprisane katastarske parcele, kao za poljoprivredno zemljište u iznosu utvrđenim veštačenjem veštaka poljoprivredne struke, na osnovu odredbi članova 41. stav 2. i 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji. Dosuđena je naknada i eksproprisanu šumu, koji iznos nije osporavan.

Prihvatajući u potpunosti argumentaciju prvostepenog suda zasnovanu na citiranim odredbama Zakona o eksproprijaciji, drugostepeni sud je ocenio da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema statusu i vrsti tog zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, te da naknadna promena namene zemljišta nema uticaja na sudski postupak određivanja naknade za isto.

Pravilno je stanovište drugostepenog suda da naknadna promena namene zemljišta nema uticaja na sudski postupak određivanja naknade za eksproprisano zemljište, ali je to suprotno konkretnoj činjeničnoj situaciji, s obzirom na to da po podacima iz pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji proizlazi da su predmetne katastarske parcele eksproprisane radi izgradnje auto-puta E-80 deonica Niš-Merdare. Naime, predlagač osnovano ističe u reviziji da je do promene statusa predmetnog eksproprisanog zemljišta došlo pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji od 22.07.2021. godine, donošenjem Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto-puta E – 80, deonica Niš-Merdare („Službeni glasnik RS“, br.102/17...62/19). Zbog toga se ne može prihvatiti zauzeto stanovište nižestepenih sudova koje implicira na naknadnu promenu statusa predmetnog zemljišta.

Po stanovištu Vrhovnog suda, stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto-puta E 80, deonica Niš-Merdare, došlo je do promene namene eksproprisanog zemljišta, koje je po tom osnovu postalo građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“, br.72/09... 83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, ono je definisano kao zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona, propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. istog zakona, proizlazi da je u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi planski dokument koji sadrži popis katastarskih parcela kojima je promenjena namena (stav 1), a organ nadležan za poslove državnog premera i katastra u roku od 15 dana po dobijanju akta iz stava 1. ovog člana rešenjem provodi nastalu promenu i stavlja zabeležbu o obavezi plaćanja naknade za promenu namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u bazu podataka katastra nepokretnosti iz koje se izdaje list nepokretnosti (stav 2). Poljoprivredno zemljište kojem je planskim dokumentom promenjena namena u građevinsko, do privođenja zemljišta nameni može se koristiti za poljoprivrednu proizvodnju (stav 3). Od dana stupanja na snagu planskog dokumenta kojim je izvršena promena namene poljoprivrednog i šumskog zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnik takvog zemljišta ostvaruje sva prava vlasnika na građevinskom zemljištu, u skladu sa ovim zakonom (stav 9).

Članom 11. Zakona o planiranju i izgradnji je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi (stav 1), a da su prostorni planovi, pored ostalog, i Prostorni plan područja posebne namene (stav 2 tačka 4). Članom 2. istog zakona, namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom.

Prema tome, s obzirom na to da pravno dejstvo planskog dokumenta nastaje njegovim stupanjem na snagu (član 88. stav 9) od tada vlasnik takvog zemljišta ostvaruje svoja prava vlasnika na građevinskom zemljištu u skladu sa ovim zakonom, a bez obzira na to što organ nadležan za upis prava na nepokretnostima nije sproveo tu promenu namene u katastru nepokretnosti (član 83. stav 2). U tom kontekstu je bez pravnog značaja to što se poljoprivredno zemljište kojem je planskim dokumentom promenjena namena u građevinsko do privođenja namene može koristiti za poljoprivrednu proizvodnju (član 88. stav 3). To znači da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji.

Kako u konkretnom slučaju prema podacima iz pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji proizlazi da nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre eksproprijacije bio utvrđen javni interes za eksproprijaciju i donet planski dokument (Prostorni plan područja posebne namene infrastrukturnog koridora auto- puta E-80, deonica Niš-Merdare) koji ga je odredio kao građevinsko zemljište, to upućuje na zaključak da je pre pravnosnažnosti rešenja o eksproprijaciji stupanjem na snagu planskog dokumenta bio promenjen status ovog zemljišta u građevinsko zemljište.

Iz izloženih razloga, prvostepeni sud će u ponovnom postupku utvrditi visinu tržišne cene eksproprisanog zemljišta kao građevinskog zemljišta na osnovu čanova 41. stav 2. i 42. Zakona o eksproprijaciji.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od odluke o glavnoj stvari, to je i ova odluka ukinuta.

Na osnovu izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom člana 416. stav 2. u vezi člana 420. stav 6. ZPP i člana 30. stav 2. ZVP, odlučio kao u stavu drugom izreke ovog rešenja.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković