U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branke Dražić, predsednika veća, Marine Milanović i Vesne Mastilović, članova veća, u parnici tužilje-protivtužene AA iz ..., čiji je punomoćnik Vlastimir Mihajlović, advokat iz ..., protiv tuženog- protivtužioca BB iz ..., čiji je punomoćnik Vučić Popović, advokat iz ..., radi razvoda braka, poveravanja dece, izdržavanja i prava stanovanja, odlučujući o reviziji tuženog- protivtužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 487/2024 od 13.12.2024. godine, u sednici održanoj dana 28.05.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog-protivtužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Nišu Gž2 487/2024 od 13.12.2024. godine stava prvog izreke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Negotinu P2 24/24 od 27.08.2024. godine, stavom prvim izreke, razveden je brak zaključen ...2019. godine u Negotinu između tužilje AA iz ... rođene ... godine u ... od oca VV i majke GG i tuženog BB iz ... rođenog ... godine u ... od oca DD i majke ĐĐ, upisan u matičnu knjigu venčanih za matično područje Negotin pod brojem ... za 2019. godinu, na osnovu člana 41. Porodičnog zakona RS; stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje-protivtužene pa su maloletna deca stranaka sin EE rođen ... godine u ... i sin ŽŽ rođen ... godine u ... poverena na samostalno vrešnje roditeljskog prava tužilji-protivtuženoj kao majci, te će prebivalište dece biti na adresi majke, a odbijen je tužbeni zahtev tuženog-protivtužioca kojim je tražio da se zajednička maloletna deca stranaka povere tuženom-protivtužiocu BB, ocu, na samostalno vršenje roditeljskog prava; stavom trećim izreke, uređen je način održavanja ličnih kontakata između tuženog-protivtužioca kao oca i maloletne dece EE i ŽŽ na taj način što će se održavanje ličnih kontakata odvijati prema mogućnostima i potrebama maloletne dece i mogućnostima tuženog-protivtužioca, i maloletna deca će provoditi jednu polovinu zimskog i jednu polovinu letnjeg rasputa u domaćinstvu oca tuženog-protivtužioca, a praznike i to prvi dan Nove Godine, Božića i Uskrsa provodiće jedne godine u domaćinstvu majke, a drugi dan navedenih praznika u domaćinstvu oca i tako naizmenično svake godine počev od naredne godine, krsnu slavu oca će provesti sa ocem u njegovom domaćinstvu, te se tužilja-protivtužena majka obavezuje da prednje omogući; stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi-protivtužilac BB da na ime svog doprinosa u izdržavanju maloletne dece stranaka plaća za maloletnog EE 8.000,00 dinara mesečno, a za maloletnog ŽŽ 6.000,00 dinara mesečno i to počev od 06.02.2024. godine kao dana podnošenja tužbe pa ubuduće sve dok za to postoje zakonski uslovi, a svakog 01. do 10. u mesecu na ruke majke kao zakonske zastupnice maloletne dece, s tim da je dospele a neisplaćene rate dužan da plati odjednom sa zakonskom zateznom kamatom koja počinje teći od dospelosti svake pojedinačne rate pa do konačne isplate, dok je odbijen tužbeni zahtev za višak preko dosuđenih, a do tražnih iznosa izdržavanja za maloletnog EE od 12.000,00 dinara mesečno, a za maloletnog ŽŽ od 10.000,00 dinara mesečno i to počev od 06.02.2024. godine; stavom petim izreke odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog-protivtužioca kojim je tražio da sud obaveže tužilju-protivtuženu da na ime svog doprinosa u izdržavanju maloletne dece plaća za maloletnog EE iznos od 20.000,00 dinara mesečno, a za maloletnog ŽŽ 15.000,00 dinara mesečno i to počev od 27.03.2024. godine kao dana podnošenja protivtužbe pa ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi, svakog 01. do 10. u mesecu na ruke majke kao zakonske zastupnice maloletne dece, a da je dospele a neisplaćene rate dužna da plati odjednom sa zakonskom zateznom kamatom koja počinje teći od dospelosti svake pojedinačne rate pa do konačne isplate, kao neosnovan; stavom šestim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje- protivtužene, pa je utvrđeno da tužilja-protivtužena sa zajedničkom decom stranaka maloletnim EE i ŽŽ, koji su joj povereni na samostalno vršenje roditeljskog prava ima pravo stanovanja (habitacio) do punoletstva oba deteta stranaka u dvosobnom stanu u ... u ulici ... broj ..., površine 61 m2, koji se nalazi u stambenoj zgradi za ... na ... spratu, broj zgrade ..., broj ulaza ..., evidencioni broj ..., broj posebnog dela ..., na kp .../..., upisano u LN br. ... KO ..., što je tuženi-protivtužilac dužan da prizna i koje će se pravo upisati u SKN Negotin; stavom sedmim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Nišu Gž2 487/2024 od 13.12.2024. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog-protivtužioca, pa je presuda Osnovnog suda u Negotinu P2 24/24 od 27.08.2024. godine potvrđena u stavu drugom, usvajajućem delu stava četvrtog, u stavu petom i šestom izreke; stavom drugim izreke, ukinuta je prvostepena presuda u stavovima trećem i sedmom izreke i u tim delovima predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, stava prvog izreke, kojim je potvrđena prvostepena presuda u stavu drugom, usvajajućem delu stava četvrtog, u stavu petom i šestom izreke, tuženi-protivtužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijlanog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20) Vrhovni sud je ocenio da revizija tuženog-protivtužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti. kao ni druge bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 407. ZPP, zbog kojih se revizija može izjaviti. Drugostepeni sud nije propustio da primeni, niti je nepravilno primenio odredbe procesnog zakona, što je bilo ili moglo biti od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja AA i tuženi BB zasnovali su vanbračnu zajednicu 2007. godine u kojoj su dobili ćerku ZZ koja je preminula 20... . godine. Nakon toga dobili su dva sina - maloletnog EE rođenog ... godine i maloletnog ŽŽ rođenog ... godine. Stranke su zaključile brak 13.07.2019. godine. Do prestanka zajednice života stranaka je došlo u julu 2023. godine kada je tuženi zasnovao zajednicu života sa drugom partnerkom, sa kojom živi u stanu svog prijatelja, za koji stan ne plaća zakpuninu. Tužilja je zaposlena u ... kao ... gde ostvaruje mesečnu zaradu od 120.000,00 – 130.000,00 dinara, pri čemu radi u dvanaestočasovnim smenama, a radi i u dodatnim smenama. Tužilac je nezaposlen i izdržava se od povremenih poslova, gde mesečno zaradi oko 200 – 250 evra. Maloletni EE pohađa osnovnu školu dok ŽŽ ide u vrtić. Nakon prestanka zajednice života tužilja je sa decom ostala u stanu u ulici ... broj ..., koji predstavlja posebnu imovinu tuženog u kome je ranije živela cela porodica. Tuženi je i nakon prestanka zajednice života sa tužiljom nastavio da učestvuje u čuvanju i podizanju dece, s obzirom na obaveze tužilje na poslu i njen smenski rad. Prema izveštaju Centra za socijalni rad u Negotinu od 07.03.2024. godine oba roditelja imaju kapacitete za čuvanje i podizanje dece, oba roditelja ravnopravno učestvuju u vođenju brige o njima i predloženo je zajedničko vršenje roditeljskog prava, s tim što će deca živeti sa majkom u njenom porodičnom domaćinstvu, a odlaziti kod oca kada je majka na poslu i u drugim situacijama. Predloženo je da maloletna deca provode kod oca polovinu zimskog i polovinu letnjeg raspusta, da Novu Godinu, Božić, Uskrs kao i rođendane provode naizmenično kod oca i majke, a da krsne slave provode kod roditelja čija je slava, dok bi u ostalim situacijama viđenje dece bilo uređeno dogovorom roditelja. U dopunskom nalazu od 25.04.2024. godine Centar je naveo da najviše obaveza oko obezbeđivanja potrepština za decu obezbeđuje majka, koja je posvećena potrebama dece i brine se o njihovim svakodnevnim aktivnostima, dok otac takođe svakodnevno učestvuje u podizanju dece, s tim što je isti izjavio da ne želi da obnovi zajednicu sa tužiljom. Mišljenje Centra je da ne postoji stabilan odnos između roditelja, te je isti nekada stabilan, a nekada konfliktan, što deca uviđaju. Prema izjavi tužilje ona se najviše stara o deci, a tuženi učestvuje u tome, ali njena komunikacija sa tuženim otežana. Prema izjavi tuženog ima nameru da zasnuje brak sa sadašnjom partnerkom i da proširi porodicu, ali smatra da deca treba da budu poverena njemu na vršenje roditeljskog prava i da on sa decom i partnerkom živi u svom stanu. Prema izjavi svedoka ĐĐ, tuženikove majke, o deci se pretežno brine tužilja koja snosi sve troškove života, a tuženi je i nju više puta izbacivao iz stana, a novac koji je zarađivao trošio je za svoje potrebe. Potrebe za izdržavanje maloletnog EE su utvrđene u iznosu od 30.000,00 dinara, maloletnog ŽŽ u iznosu od 20.000,00 dinara na mesečnom nivou. Tužilja ne poseduje nepokretnosti u svojini.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno su nižestepeni sudovi primenili odredbe Porodičnog zakona (član 6, član 61. stav 1, član 77. stav 3, član 78. stav 3, član 154. stav 1, član 160.-162, član 194, član 270. i 272.) donoseći kao u stavu prvom izreke drugostepene presude kojom je potvrđena prvostepena presuda u stavu drugom, usvajajućem delu stava četvrtog, u stavu petom i šestom izreke.

Pravilno su sudovi u smislu člana 266. stav 1. i člana 270. Porodičnog zakona rukovodeći se najboljim interesom maloletne dece, maloletnog EE i maloletnog ŽŽ poverili majci – tužilji na samostalno vršenje roditeljskog prava. Elementi za procenu najboljeg interesa dece, između ostalog su uzrast, pol, zrelost deteta, potreba deteta (vaspitanje) u vezi sa stanovanjem, ishranom, odevanjem, zdravstvenom brigom i dr. i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe deteta. Najbolji interes deteta kao pravni standard se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja. Sudovi su imali u vidu da su oba roditelja podobna i kompententa za samostalno vrešenje roditeljskog prava, ali da su maloletna deca EE i ŽŽ nakon prestanka zajednice života svojih roditelja ostali da žive sa majkom koja ima dobre roditeljske kapacitete, motivisana je i požrtvovana u brizi o zajedničkoj deci, sposobna da prati i zadovolji potrebe maloletne dece, emotivna i brižna u odnosu prema njima, te se na adekvatan način brine o deci, pa je pravilan zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu maloletne dece stranaka da se povere na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, odnosno tužilji, uz značajno održavanje ličnih odnosa dece sa ocem.

Iz iznetih razloga neosnovani su revizijski navodi tuženog da je Centar za socijalni rad Negotin u svojim izveštajima dao mišljenje da su oba roditelja podobna za vršenje samostalnog roditeljskog prava, jer su sudovi o poveri dece majci odlučili rukovodeći se najboljim interesom maloletne dece.

Shodno članu 160. Porodičnog zakona nižestepeni sudovi su pravilno utvrdili uobičajene potrebe maloletne dece stranaka kao poverilaca izdržavanja, budući da se radi o zdravoj deci nižeg školskog i predškolskog uzrasta sa uobičajenim potrebama i školskim i vanškolskim aktivnostima za taj uzrast. Takođe i mogućnosti tuženog kao dužnika izdržavanja da doprinosi izdržavanju dece su pravilno procenjene imajući u vidu da u momentu presuđenja tuženi nije bio zaposlen, a mesečno je povremenim poslovima imao primanja u visini od 200-250 evra. Po oceni Vrhovnog suda dosuđeni iznosi izdržavanja su u skladu sa utvrđenim realnim mogućnostima tuženog i njegovim životnim standardkom i uz doprinos tužilje kao majke dovoljan je da se zadovolje sve potrebe maloletne dece stranaka čime se obezbeđuje zadovoljene uslova za pravilan i potpun razvoj maloletne dece na sadašnjem uzrastu. Imajući u vidu da oba roditelja treba da doprinose izdržavanju maloletne dece preostala sredstva za izdržavanje maloletne dece obezbeđivaće tužilja kao zakonska zastupnica koja se brine o njima kako potrebnim novčanim iznosom, kao što je to i do sada činila u pretežnom delu, tako i doprinosom u vidu rada i staranja koje i inače svakodnevno roditelji ulažu u negu i podizanje dece.

Neosnovani su i revizijski navodi da su nižestepeni sudovi pogrešnom primenom materijalnog prava utvrdili da tužilja sa zajedničkom decom maloletnim EE i ŽŽ koji su joj povereni na samostalno vršenje roditeljskog prava ima pravo stanovanja do punoletstva oba deteta u dvosobnom stanu u ... u ulici ... broj ..., koji je vlasništvo tuženog.

Naime, po oceni Vrhovnog suda nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da maloletna deca imaju pravo na habitatio – stanovanje u stanu zajedno sa majkom kojoj su povereni na samostalno vršenje roditeljskog prava u smislu člana 194. Porodičnog zakona, koji je u vlasništvu tuženog. Imajući u vidu da je tuženi vlasnik stana, a da maloletna deca i majka, ovde tužilja kojoj je povereno roditeljsko pravo nemaju pravo svojine na useljivom stanu, pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da je tužbeni zahtev osnovan. Ovo pravo suprotno revizijskim navodima ne utiče na pravo stanovanja tuženog, obzirom da je isti sa novom partnerkom zasnovao zajednicu života i živi u stanu svog prijatelja, za koji stan ne plaća zakupninu. Pravo stanovanja je konstituisano u cilju obezbeđenja zašitite i brige neophodne za dobrobit dece.

Pravo stanovanja je pravo iz korpusa dečijeg prava i u interesu roditelja koji vrši roditeljsko pravo. Za ostvarivanje ovog prava zakon predviđa određene uslove: da je drugi roditelj vlasnik stana na kome dete i roditelj koji vrši roditeljsko pravo stiču pravo stanovanja; da dete i roditelj koji vrši roditeljsko pravo nemaju pravo svojine na useljivom stanu; da pravo stanovanja traje određeno vreme – do punoletstva deteta i da prihvatanje njihovog zahteva za pravo stanovanja ne predstavlja očiglednu nepravdu za drugog roditelja. U ovom slučaju ispunjeni su svi uslovi propisani članom 194. Porodičnog zakona. Ovakvom odlukom nije ugroženo pravo stanovanja tuženog niti usvajanje ovakvog zahteva predstavlja očiglednu nepravdu za njega, jer kako je to utvrđeno u postpuku pred nižestepenim sudovima tuženi ne koristi ovaj stan, već za stanovanje koristi stan svog prijatelja za koji ne plaća zakupninu, sa svojom partnerkom.

Interesu maloletne dece moraju biti podređeni svi ostali interesi. Pravo stanovanja deteta jeste dečije pravo koje nije zaštićeno posebnim postupkom, a smešteno je u odeljak koji se tiče imovinskih prava. Stoga se upravo na osnovu ovlašćenja iz člana 263. stav 2. Porodičnog zakona zaštita tog prava može tražiti u postupku i po pravilima u sporu za zaštitu prava deteta.

Kako se ni ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju pravilnost i zakonitost pobijane presude, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci presude, primenom člana 414. stav 1. ZPP.

Predsednik veća-sudija,

Branka Dražić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković