Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je ugovorom o radu od 01.06.2011. godine zasnovala radni odnos kod tužene na radnom mestu ... . Tužilji je radni odnos prestao rešenjem tužene broj .. od 02.11.2017. godine, zbog prestanka potrebe za njenim radom, usled organizacionih promena sprovedenih kod tužene, usled smanjenja broja izvršilaca na radnom mestu tužilje. Prema Zakonu o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru („Službeni glasnik RS“ br. 68/15...81/16), postupak racionalizacije kod tužene je započet 01.09.2017. godine, donošenjem Odluke Skupština opštine Prokuplje o izmeni Odluke o maksimalnom broju zaposlenih na neodređeno vreme u sistemu lokalne samouprave kojom je utvrđen ukupan broj od 24 zaposlenih kod tužene. Pravilnikom tužene o izmeni Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji sistematizaciji radnih mesta, od 19.10.2017. godine, koji je donet na osnovu navedene odluke Skupštine opštine Prokuplje, tužena je smanjila broj izvršilaca na radnom mestu ... sa 12 na 8 izvršilaca. Tužena je narednog dana pribavila saglasnost osnivača na ovaj akt i objavila ga na oglasnoj tabli. Tužena je 20.10.2017. godine donela Odluku o osnivanju komisije za sprovođenje ankete među zaposlenim ... . U anketnom listu koji je dostavljen 24.10.2017. godine tužilja nije dala saglasnost za sporazumni prestanak radnog odnosa. Odlukom od 26.10.2017. godine tužena je osnovala Komisiju za bodovanje zaposlenih koja je ... istog dana dostavila obaveštenje o dokumentaciji koji su obavezni da dostave komisiji radi bodovanja i rangiranja. Komisija je 01.11.2017. godine sačinila izveštaj o bodovanju i rangiranju, koji je dostavila direktoru, koji je 02.11.2017. godine doneo osporeno rešenje, kojim je određena visina otpremnine i naknada štete zbog neiskorišćenog srazmernog dela godišnjeg odmora. Tužilji je isplaćena otpremnina 08.11.2017. godine. S obzirom na ukupan broj zaposlenih tužena nije imala obavezu da donese program rešavanja viška zaposlenih. Prema izveštaju Saveza samostalnih sindikata Srbije „Sindikat kulture Srbije“-podružnica Narodne biblioteke „Rade Drainac“ predsednik podružnice BB je član komisije tužene za sprovođenje ankete. Prema tabelarnom prikazu bodovanja zaposlenih kod tužene za period od 26.03.2016. godine do 26.03.2017. godine utvrđeni su normativi i standardi za utvrđivanje rezultata rada i to prema obimu, kvalitetu obavljenog posla, odnosu prema radu i drugim licima na osnovu kojih su zaposleni ocenjivani.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev tužilje nalazeći da osporeno rešenje nije nezakonito. Tužena je primenila kriterijume za utvrđivanje viška zaposlenih propisane odredbom člana 40. Posebnog kolektivnog ugovora za ustanove kulture čiji je osnivač RS, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave, koji propisuje primenu dopunskih kriterijuma i to imovno stanje zaposlenog, u slučaju kada zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada. Obzirom da su zaposleni koji su obavljali poslove ... ocenjeni najvišom ocenom tri, tužena je, pravilno postupila, primenivši dopunski kriterijum, imovno stanje zaposlenih. Tužena je preko BB, člana komisije, koji je istovremeno bio predsednik podružnice Sindikata kulture Srbije tužene, omogućila sindikatu da odlučuje o pravima zaposlenih. Kod izloženog, te kako je tužilji isplaćena otpremnina pre podnošenja tužbe, nisu ispunjeni uslovi za poništaj osporenog rešenja. Stoga je odbijen i zahtev tužilje za vraćanje na rad.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Prema odredbi člana 22. Zakon o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru ("Službenom glasniku RS", br. 68/2015 i 81/2016) koji je bio u primeni u vreme donošenja osporenog rešenja, organizacioni oblik za koji je u skladu sa ovim zakonom utvrđena potreba racionalizacije, dužan je da nakon donošenja novih akata o unutrašnjem uređenju i sistematizaciji radnih mesta i prestanka radnog odnosa zaposlenih sa kojima je zaključen sporazum, utvrdi broj zaposlenih za čijim radom prestaje potreba u skladu sa novom organizacijom rada, najmanje do broja utvrđenog odlukom o maksimalnom broju zaposlenih (stav 1.). Zaposleni koji je utvrđen kao višak zaposlenih, odnosno koji je neraspoređen, ima pravo na isplatu otpremnine zbog prestanka potrebe za njegovim radom u visini koja se određuje u skladu sa zakonom kojim se uređuje njegov radno-pravni status, a koja se obračunava za sve godine rada u radnom odnosu u javnom sektoru (stav 3.) i koja se isplaćuje u roku od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa zaposlenog (stav 5.), kao i pravo na novčanu naknadu za slučaj nezaposlenosti u skladu sa propisima o zapošljavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti.

Odredbom člana 179. stav 5. tačka 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05... 113/2017), propisano je da poslodavac može zaposlenom da otkaže ugovor o radu ako za to postoji opravdani razlog koji se odnosi na potrebe poslodavca, odnosno ako usled tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena prestane potreba za obavljanjem određenog posla ili dođe do smanjenja obima posla.

Poseban kolektivni ugovor za ustanove kulture čiji je osnivač Republika Srbija („Službeni glasnik RS“, br.10/15), u članu 40. propisuje kriterijume i način primene kriterijuma kod rešavanja viška zaposlenih u ustanovi: - kriterijum koji se odnosi na rad ostvaren u radnom odnosu, stručnu spremu, imovno i zdravstveno stanje, sa utvrđenim bodovima po svakom pojedinačnom osnovu (stav 1.); - rezultati rada za period od godinu dana, sa utvrđenom bodovima na osnovu ostvarenog učinka prema utvrđenim normativima i standardima rada, a ako normativi i standardi kod poslodavca nisu utvrđeni, ovaj kriterijum se primenjuje na osnovu obrazložene ocene neposrednog rukovodioca sa utvrđenim elementima za ocenjivanje odnosno kavaliteta obavljenog posla, samostalnosti, efikasnosti, odnosa prema radu i dužine neplaćenih odsustava, vezano za izvršavanje poslova radnog mesta, plana rada i drugih pokazatelja (st. 2. i 4). Ukoliko zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada, primenjuje se dopunski kriterijum: - imovno stanje zaposlenih (stav 5.), koje utvrđuje poslodavac u saradnji sa reprezentativnim sindikatom na način predviđen tim stavom. Ako zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada i imaju jednako imovno stanje, primenjuju se dopunski kriterijumi: 1. kriterijum trajanja radnog odnosa; 2. zdravstveno stanje zaposlenog i članova njegove uže porodice, a prednost ima zaposleni, ako on ili član njegove uže porodice boluje od težeg oboljenja prema nalazu nadležnog zdravstvenog organa; 3. broj dece na redovnom školovanju, pri čemu prednost ima zaposleni koji ima više dece na redovnom školovanju.

Osporenim rešenjem tužene o otkazu ugovora o radu tužilji, zaposlenoj na poslovima radnog mesta ..., otkazan je ugovor o radu i prestao joj je radni odnos zbog prestanka potrebe za radom usled smanjenja broja izvršilaca na radom mestu tužilje.

S tim u vezi, kod utvrđenog činjeničnog stanja, a imajući u vidu citirane odredbe, po oceni Vrhovnog suda, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je postojao opravdan razlog da se tužilji otkaže ugovor o radu u smislu člana 179. stav 5. tačka 1. Zakona o radu, jer je u postupku racionalizacije došlo do ekonomskih i organizacionih promena, zbog čega je doneta Odluka Skupštine opštine Prokuplje od 01.09.2017. godine kojom je utvrđen maksimalan broj zaposlenih tužene i dana 19.10.2017. godine izmenjen Pravilnik o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mesta, a broj izvršilaca radnog mesta tužilje smanjen je sa dvanaest na osam izvršilaca, primenom kriterijuma na osnovu kojih je izvršeno bodovanje i utvrđen višak zaposlenih. Stoga je, pobijano rešenje o otkazu ugovora o radu zakonito, pa tužena nije u obavezi da tužilju vrati na rad, u smislu člana 191. stav 1. Zakona o radu.

Kod izloženog neosnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Naime, tužena je u toku postupka pružila dokaze da je tužilji otkazan ugovor o radu kao višku zaposlenih iz opravdanih razloga uz isplatu otpremnine, dok tužilja nije dokazala suprotno – da je neopravdano proglašena viškom zaposlenih zbog nepravilnog bodovanja i pogrešnog vrednovanja po osnovu imovnog stanja. Tužena je donela odluku o smanjenju broja zaposlenih i izmenila svoj pravilnik o sistematizaciji radnih mesta, a osporeno rešenje o otkazu ugovora o radu sadrži podatke o bodovanju po svakom kriterujumu: trajanje radnog odnosa, stručna sprema, rezulatati rada tužilje i drugih zaposlenih na istom radnom mestu, kao i bodove po kriterijumu imovnog stanja i broju dece na redovnom školovanju, saglasno članu 40. Posebnog kolektivnog ugovora za ustanove kulture čiji je osnivač Republika Srbija („Službeni glasnik RS“, br.10/15). Prethodno je, bodovanje rezultata rada izvršeno na osnovu normativa i standarda za utvrđivanje rezultata rada (prema obimu, kvalitetu obavljenog posla, odnosu prema radu i drugim licima), pa kako su po tom kriterijumu tužilja i ostali izvršioci na istom radnom mestu imali isti broj bodova, komisija tužene primenila je i predviđen dopunski kriterijum u pogledu imovnog stanja na osnovu priložene dokumentacije. Kako je tužilja u ukupnom zbiru ostvarila manji broj bodova (36,80) od drugih zaposlenih i rangirana na sedmom mestu tužena je pravilno utvrdila da je prestala potreba za njenim radom.

Revizija navodima da je rešenje o otkazu ugovora o radu nezakonito, s obzirom da komisija nije propisno sastavljena ukazujući da je članove komisije, koji su i članovi sindikata, imenovao isključivo poslodavac zbog čega se ne mogu smatrati predstavnicima sindikata u radu komisije, ponavlja novode isticane u postupku po žalbi, a koji su pravilno cenjeni u obrazloženju pobijane odluke iz razloga koje prihvata i Vrhovni sud.

Suprotno navodime revizije osporeno rešenje nije nezakonito jer otpremnina nije isplaćena do dana prestanka radnog odnosa. Naime u konkretnom slučaju je u skladu sa posebnim Zakonom o načinu određivanja maksimalnog broja zaposlenih u javnom sektoru sproveden postupak racionalizacije kod tužene. Tim zakonom (članom 22.) je regulisano pravo zaposlenih na isplatu otpremnine zbog prestanka potrebe za njegovim radom, način obezbeđivanja sredstava za tu namenu iz budžetskih sredstava, kao i rok isplate od 30 dana od dana prestanka radnog odnosa zaposlenog, a tužilji je nakon prestanka radnog odnosa otpremnina isplaćena u roku propisanom navedenim zakonom.

Iz iznetih razloga, Vrhovni sud je na osnovu člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković