Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Ljubice Milutinović, predsednika veća, Biljane Dragojević i Slađane Nakić- Momirović, članova veća, u parnici tužioca Z.D. iz P., čiji je punomoćnik S.V., advokat iz B., protiv tuženog Akcionarsko društvo Ž.S. B., radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4236/14 od 07.05.2015. godine, u sednici održanoj 09.03.2016. godine, doneo je

R E Š E NJ E

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4236/14 od 07.05.2015. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4236/14 od 07.05.2015. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beograd P1 13906/10 od 11.03.2014. godine i predmet vraća Prvom osnovnom sudu u Beogradu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beograd P1 13906/10 od 11.03.2014. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime manje isplaćenih zarada po osnovu smenskog rada, po osnovu naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora i na ime naknade prevoza na rad i sa rada isplate pojedinačne opredeljene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana dospelosti svakog do isplate. Stavom drugim izreke, odbačena je kao nedozvoljena tužba tužioca u delu kojim je tražio da se obaveže tuženi da u korist tužioca izvrši uplatu pripadajućih poreza za navedeni period. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca u delu kojim je tražio da se obaveže tuženi da izvrši u korist tužioca uplatu pripadajućih doprinosa kod nadležnog Fonda PIO RS za navedeni period, a stavom četvrtim izreke, odlučeno je o troškovima postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4236/14 od 07.05.2015. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu tužilac je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava pozivajući se na član 395. ZPP.

Apelacioni sud u Beogradu je predložio odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj zbog neujednačene sudske prakse.

Vrhovni kasacioni sud je prihvatio ocenu apelacionog suda i dozvolio odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj, zbog potrebe ujednačenja sudske prakse.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 399. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 125/04... 111/09) koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. ZPP (''Službeni glasnik RS'' 72/11) na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tužene a u utuženom periodu je obavljao poslove mašinovođe. Raspored radnog vremena mašinovođe uslovljen je redom vožnje, a prema evidenciji radnog mesta u utuženom periodu tužilac je radio u smenama, ali ne kontinuirano i ne jednako radno vreme jer je započinjao i završavao rad u različito vreme. Radno vreme tužioca računa se od njegovog dolaska na rad, a u toku meseca tužilac je imao 12 do 20 radnih dana i radno vreme koje je po pravilu trajalo duže od osam sati dnevno. Iznos koji tužilac potražuje predstavlja razliku između zarade isplaćene tužiocu za utuženi period sa uvećanjem od 4% po osnovu smenskog rada, prema Kolektivnom ugovoru tužene i razlike do 26% uvećane zarade po osnovu smenskog rada u smislu člana 108. Zakona o radu. Tužiocu su u koeficijent za obračun osnovne zarade uračunati uslovi rada i dodatno uvećanje koeficijenta za neposredno učestvovanje u železničkom saobraćaju. Na osnovu rezultata veštačenja od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke utvrđeno je da u obračun zarade tužena nije posebno iskazala naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora ali da je u utuženom periodu naknadu ovih troškova isplaćivala svim zaposlenima pa i tužiocu kroz cenu radnog sata, a naknadu troškova prevoza za dolazak i odlazak sa rada isplaćivala u visini mesečne cene karte GSP za prvu i drugu zonu srazmerno broju radnih dana koje je zaposleni u toku meseca proveo na radu.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za isplatu po osnovu smenskog rada, sa obrazloženjem da je tužiocu smenski rad vrednovan prilikom utvrđivanja osnovne zarade, te da nema prava na isplatu razlike između 26% koliko bi mu pripadalo na osnovu člana 108. stava 1. tačka 2. Zakona o radu i 4 % koliko mu tuženi isplaćuje na ime smenskog rada. Naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora i troškova na ime toplog obroka isplaćena je prema opštim aktima tuženog, odnosno kroz zaradu, zbog čega je neosnovano potraživanje tužioca i u ovom delu.

Navedeni zaključak sudova se za sada ne može prihvatiti, jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Prema članu 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ 24/05), zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu i to za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan prilikom utvrđivanja osnovne zarade – najmanje 26% od osnovice. Prema stavu 2. istog člana, ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu prvom ovog člana, procenat uvećane zarade ne može biti niži od zbira procenata po svakom osnovu uvećanja, dok prema stavu četvrtom osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Kolektivnim ugovorom tuženog („Službeni glasnik RS“ 84/02 ... 46/11) članom 58. predviđeno je da se zarada zaposlenog za obavljeni rad i vreme provedeno na radu utvrđuje na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada. Osnovna zarada zaposlenog u smislu člana 59. istog opšteg akta utvrđuje se kao proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla utvrđenog u prilogu 1. Kolektivnog ugovora i prosečnog mesečnog fonda časova rada o 174 časa. Prema odredbi člana 65. stav 1. tačka 4. navedenog kolektivnog ugovora tuženog, zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu za rad u smenama u turnusu u visini od 2% osnovne zarade, a prema tački 5. istog člana, za rad u turnusu zaposlene koje neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja, u visini 4% osnovne zarade. Iz odredbi opšteg akta tuženog i ugovora o radu proizlazi da je rad tužioca u spornom periodu bio organizovan kao rad u smenama. Tužiocu pripada razlika uvećane zarade po osnovu smenskog rada između uvećanih 4% i 26% koje predviđa Zakon o radu u članu 108. stav 1. tačka 2. kao minimum uvećanja koji poslodavac mora ispoštovati, bez obzira što svojim opštim aktom nije priznao zaposlenima ni najmanji procenat uvećanja osnovne zarade, jer je kod tuženog utvrđeno pravo zaposlenog na uvećanu zaradu po osnovu smenskog rada u visini od 4%, te su ovom odredbom zaposleni kod tuženog utvrđena manja prava po osnovu rada u smenama u odnosu na pravo koje je utvrđeno Zakonom o radu.

Izmenama i dopunama Zakona o radu od 18.07.2005. godine, počev od 01.01.2006. godine, ponovo je stvorena obaveza poslodavca da obračun isplata regresa i toplog obroka vrši u linearnom iznosu i da ta naknada mora biti iskazana u obračunskoj listi zaposlenih i to u linearnom iznosu. Poslodavcima je takođe od 01.01.2006. godine ostavljena mogućnost da svojim aktima o raspodeli zarada mogu ugovoriti manji ili veći iznos regresa toplog obroka od iznosa koji je propisan opštim Kolektivnim ugovorom i Zakonom o radu, ali uz obavezu poslodavca da donese odluku o visini mesečnog iznosa toplog obroka i regresa, što tuženi u konkretnom slučaju nije dostavio u toku postupka, niti je veštaku dostavio prilikom izrade nalaza i mišljenja, što nesumnjivo dovodi do zaključka da tuženi navedenu odluku nije ni doneo, a pri tome ne iskazuje na platnoj listi i iznos naknade na ime toplog obroka i regresa.

Stim u vezi, i sudski veštak u svom nalazu i mišljenju ističe da tuženi nije dao decidan podatak koliki je deo mesečne cene rada po radnom času na ime toplog obroka i regresa, niti je u obračunskim listama tužioca iskazao njihovu visinu u linearnom iznosu po obavezi iz Zakona o radu iz 2005. godine.

Iz navedenog sledi da se u konkretnom slučaju tuženi u pogledu naknade na ime toplog obroka i regresa nije pridržavao zakonskih propisa, te da ih je primenjivao na štetu tužioca.

Sudski veštak se u svom nalazu izjasnio da mu prilikom izrade nisu bili dostavljeni podaci o drugim isplatama zaposlenih, osim godišnjih pregleda primanja zarada tužioca, u pogledu naknade prevoza, a što se tiče dodatka za rad u jednoposedu, veštak je ostavio sudu na ocenu da li je zaposleni na upravljanju jednoposeda u skladu sa pojedinačnim kolektivnim ugovorom, svoj posao obavljao u ukupnom broju sati ili ne.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će utvrditi napred navedene činjenice radi pravilne primene materijalnog prava i donošenja odluke na zakonu zasnovane.

Na osnovu člana 407. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća sudija

Ljubica Milutinović,s.r.