U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Dragane Mirosavljević i Nadežde Vidić, članova veća, u parnici tužilje – protivtužene AA iz ..., čiji je punomoćnik Ivan Ninić, advokat iz ..., protiv tuženog – protivtužioca BB iz ..., čiji je punomoćnik Dušan Stojković, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava po tužbi i protivtužbi, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 635/23 od 23.11.2023. godine, u sednici održanoj 09.05.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 635/23 od 23.11.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu P2 1430/21 od 02.06.2023. godine, ispravljenom rešenjem istog suda P2 1430/21 od 03.08.2023. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je preinačenje tužbe od 21.12.2021. godine. Stavom drugim izreke, razveden je brak zaključen dana ...2010. godine u Beogradu, evidentiran pod tekućim brojem .. za 2010. godinu, za matično područje ..., između BB rođenog ...1981. godine u ..., od oca VV i majke GG i AA, devojačko prezime ..., rođene ...1983. godine u ..., od oca DD i majke ĐĐ. Stavom trećim izreke, maloletna deca parničnih stranaka, EE rođen ...2014. godine u ... i ŽŽ rođen ...2015. godine u ..., poveravaju se majci AA, koja će samostalno vršiti roditeljsko pravo. Stavom četvrtim izreke, uređen je način održavanja ličnih odnosa mal. EE i mal. ŽŽ sa ocem BB na način bliže naveden u ovom stavu. Stavom petim izreke, obavezan je tuženi – protivtužilac da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog EE plaća mesečni iznos od 23.000,00 dinara i da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog ŽŽ plaća mesečni iznos od 23.000,00 dinara, svakog 01. do 05. u mesecu za tekući mesec, uplatom na tekući račun zakonskog zastupnika maloletne dece, majke AA, počev od 01.11.2021. godine pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi ili dok se ova odluka ne izmeni, s tim što je dužan da dospele iznose isplati u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka presude. Stavom šestim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje – protivtužene kojim je tražila da se obaveže tuženi – protivtužilac da na ime svog dela doprinosa za izdržavanje mal. EE i mal. ŽŽ, plaća preko dosuđenih iznosa od po 23.000,00 dinara, a do traženih iznosa od po 25.000,00 dinara, za iznos od po 2.000,00 dinara počev od 01.11.2021. godine pa ubuduće. Stavom sedmim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog – protivtužioca kojim je tražio da se uredi zajedničko vršenje roditeljskog prava nad mal. EE rođenim ...2014. godine i nad mal. ŽŽ, rođenim ...2015. godine, kao neosnovan. Stavom osmim izreke odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog – protivtužioca u delu kojim je tražio da se uredi način održavanja ličih odnosa sa maloletnom decom na način naveden u ovom stavu. Stavom devetim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 635/23 od 23.11.2023. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog – protivtužioca i potvrđena prvostepena presuda u stavu trećem, petom, sedmom i osmom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog – protivtužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...18/20) u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 1. ZPP, Vrhovni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti. Ukazivanje u reviziji na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP faktički se ukazuje na pogrešno utvrđeno činjenično stanje i primenu materijalnog prava.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak između stranaka iz kojeg imaju dvoje zajedničke dece, mal. EE, rođenog ...2014. godine i mal. ŽŽ, rođenog ...2015. godine, zaključen je ...2010. godine. Zbog trajno poremećenih bračnih odnosa zajednica života stranaka prestala je 27.10.2021. godine, kada se tuženi iselio iz domaćinstva u kojem su stranke živele zajedno sa decom. Prema mišljenju GCSR Beograd, Odeljenje Grocka, oba roditelja raspolažu zadovoljavajućim roditeljskim sposobnostima, ali nema elemenata za zajedničko vršenje roditeljskog prava s obzirom da roditelji nisu pokazali zadovoljavajući stepen saradnje. Tužilja je kao majka više angažovana oko nege dece, brige i obrazovanja, dok ih tuženi kao otac odvodi na treninge i druži se sa njima, uz procenu da majka ima širu i jasniju sliku kada je reč o potrebama maloletne dece. Imajući u vidu da je reč o niskom kalendarskom uzrastu dece, u najboljem interesu dece je da budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Nema elemenata za zajedničko vršenje roditeljskog prava s obzirom i na nesuglasice i lošu roditeljsku komunikaciju, kao i različite stavove kada je reč o sportu. Način održavanja ličnih odnosa maloletne dece sa ocem je dat prema modelu navedenom u nalazu. Tužilja ima 40 godina, zaposlena je u ... na radnom mestu ... i ostvaruje zaradu od 86.000,00 dinara. Tužilja sa decom živi u stanu u ... ulici, površine 53 m2 koji je u njenom vlasništvu za koji režijski troškovi iznose 20.000,00 dinara uz troškove poreza na imovinu u iznosu od 6.000,00 dinara. Vlasnik je motornog vozila „Mercedes“ A klase 2003. godište, vrednosti 1.000 evra, sa troškovima registracije, redovnog servisa i benzina za ovo vozilo. Po osnovu zaključenog ugovora o stambenom kreditu na 30 godina, do 05.03.2044. godine, ima obavezu plaćanja mesečnog anuiteta od 20.400,00 dinara i 10 evra mesečno za životno osiguranje i po osnovu zaključenog ugovora za kupovinu motornog vozila mesečni anuitet u iznosu od 6.215,33 dinara do maja 2024. godine. Troškovi hrane za tročlano domaćinstvo iznose preko 30.000,00 dinara. Maloletni EE ima 9 godina i pohađa drugi razred osnovne škole, a maloletni ŽŽ ima 7 nepunih godina i pohađa prvi razred osnovne škole. Njihove mesečne potrebe iznose po 42.000,00 dinara i obuhvataju troškove ishrane, higijene, udžbenika troškova za obrok u produženom boravku i dodatnih aktivnosti. Tuženi ima 42 godine, zaposlen je u ... na radnom mestu ... po kom osnovu u vreme presuđenja ostvaruje zaradu u iznosu od 120.000,00 dinara. Živi u iznajmljenom stanu površine 55 m2 za koji plaća mesečnu zakupninu 22.000,00 dinara uz režijske troškove struje u proseku od 6.000,00 dinara mesečno, troškove vode 250,00 dinara, mobilnog telefona 2.000,00 dinara, dok troškovi hrane na mesečnom nivou iznose 12.000,00 dinara, troškovi odeće i obuće na šestomesečnom nivou 150 evra, a troškovi higijene 1.000,00 dinara. Tuženi do 31.07.2027. godine ima obavezu plaćanja anuiteta po osnovu dva ugovora o kreditu od 37.118,13 dinara i od 4.454,18 dinara, vlasnik je motornog vozila „Hjundai“ 2001. godište, vrednosti 1.000 evra sa uobičajenim troškovima registracije i benzina za ovo vozilo. Tuženi je rešenjem Osnovnog suda u Raškoj O 8/22 od 11.05.2022. godine oglašen za naslednika u delu od ½ na nepokretnostima navedenim u ovom rešenju. Tuženi snosi troškove treninga mal. dece u fudbalskom klubu u iznosu od 4.000,00 dinara, troškove kopački i dresova na tromesečnom nivou za oba deteta u iznosu od 150 evra, troškove računa za mobilne telefone dece u iznosu od po 1.000,00 dinara.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, tužilji AA, a da se održavanje ličnih odnosa maloletne dece sa tuženim odvija na način naveden u nižestepenim odlukama. U odnosu na tužbeni zahtev za izdržavanje, vodeći računa o potrebama maloletne dece i mogućnostima roditelja da doprinose izdržavanju, obavezan je tuženi da doprinosi izdržavanju maloletne dece iznosom od po 23.000,00 dinara. Protivtužbeni zahtev da se odredi zajedničko vršenje roditeljskog prava nad mal. EE i mal. ŽŽ je odbijen sa pozivom na odredbu člana 6., 77. stav 3., 266. stav 1. i 272. Porodičnog zakona s obzirom da roditelji nisu pokazali zadovoljavajući stepen saradnje, imaju nesuglasice, lošu komunikaciju i različite stavove o vaspitanju dece i vannastavnim aktivnostima.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo, kada je prvostepenu presudu potvrdio u stavovima bliže navedenim u drugostepenoj odluci.

Članom 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja su interesi deteta bez obzira na to da li ih sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. Odredbom člana 6. stav 1. Porodičnog zakona propisano je da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koji se tiču deteta. Odredbom člana 77. Porodičnog zakona propisani su uslovi za samostalno vršenje roditeljskog prava i stavom tri ovog člana propisano je da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava. Odredba člana 61. Porodičnog zakona odnosi se na uređenje ličnih odnosa deteta sa roditeljem sa kojim ne živi.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta. Odredbom člana 270. istog zakona, propisano je da je, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju, odnosno lišenju roditeljskog prava, sud dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovanje za posredovanje u porodičnim odnosima.

Odredbom člana 160. Porodičnog zakona, izdržavanje se određuje prema potrebama poverioca i mogućnostima dužnika izdržavanja, pri čemu se vodi računa o minimalnoj sumi izdržavanja (stav 1.). Potrebe poverioca izdržavanja zavise od njegovih godina, zdravlja, obrazovanja, imovine, prihoda i drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 2.). Mogućnost dužnika izdržavanja, zavisi od njegovih prihoda, mogućnosti za zaposlenje i sticanje zarade, njegove imovine, ličnih potreba, obaveze da izdržava druga lica, te i drugih okolnosti od značaja za određivanje izdržavanja (stav 3.).

Odredbom člana 272. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem donosi sud.

Najbolji interes deteta, kojim je sud dužan da se rukovodi u sporu za zaštitu prava deteta je pravni standard koji čini nekoliko elemenata procene i to uzrast i pol deteta, njegove želje i osećanja, s obzirom na uzrast i zrelost, emotivne potrebe. U konkretnom slučaju, imajući u vidu utvrđeno činjenično stanje, nalaz i mišljenje organa starateljstva, Vrhovni sud nalazi da je pravilan zaključak nižestepenih sudova da je u najboljem interesu maloletne dece da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci sa kojom žive, uz način održavanja ličnih odnosa sa ocem prema modelu navedenom u usvajajućem delu izreke. Revizijski navodi da je došlo do pogrešne primene materijalnog prava kada je odbijen zahtev za zajedničko vršenje roditeljskog prava nisu osnovani u odsustva sporazuma o zajedničkom vršenju roditeljskog prava, odsustvu saradnje roditelja u odnosu na vaspitanje i razvoj maloletne dece, te prisustvu nesuglasica i loše roditeljske komunikacije. Najbolji interes maloletne dece je utvrđen u sklopu svih činjenica koje karakterišu porodični odnos, potreba maloletne dece, činjenice da deca i dalje žive sa majkom, pa je po oceni revizijkog suda u najboljem interesu maloletne dece da žive u domaćinstvu sa majkom uz održavanje ličnih odnosa sa ocem prema modelu datom od strane nadležnog organa starateljstva.

Suprotno navodima revizije, imajući u vidu okolnosti koje se odnose na potrebe mal. EE i mal. ŽŽ, u pogledu uobičajenih životnih aktivnosti, uzrasta maloletne dece i sposobnosti roditelja da zadovolje utvrđene potrebe maloletne dece, pravilno su nižestepeni sudovi obavezali tuženog da doprinosi izdržavanju dece sa iznosom od po 23.000,00 dinara, jer se ovako dosuđenim iznosom ne ugrožava egzistencija tuženog kao dužnika izdržavanja i omogućava nivo životnog standarda za decu koji uživa roditelj. Drugostepeni sud je pravilno cenio sve relevantne okolnosti propisane članom 160. stav 1. i 2. Porodičnog zakona koji su od uticaja na odluku o visini izdržavanja maloletne dece uz adekvatnu ocenu mogućnosti roditelja utvrđenih primenom člana 160. stav 3. navedenog zakona.

Pravilnost ocene relevantnih okolnosti propisanih članom 160. Porodičnog zakona nije dovedena u sumnju revizijskim navodima tuženog, s obzirom na okolnost utvrđenog činjeničnog stanja u pogledu uobičajenih potreba maloletne dece, materijalnih mogućnosti majke koja živi sa decom te je pravilno procenjeno da će se dosuđenim iznosom adekvatno zadovoljiti potrebe maloletne dece, a da se pri tome egzistencija tuženog ne ugrozi. Potrebe maloletne dece su prioritetne u odnosu na sve ostale potrebe koje tuženi ima. Suprotno navodima revizije sudovi su imali u vidu da je tuženi suvlasnik na nepokretnostima kao i njegovu obavezu plaćanja kredita pa je u odnosu na ove činjenice odmerio mogućnost njegovog doprinosa izdržavanju dece.

Na osnovu člana 414. ZPP doneta je odluka kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković