Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u pravnoj stvari tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragan Bojanić, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Jovica Mladenović, advokat iz ..., radi delimičnog lišenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 355/22 od 30.09.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 09.03.2023. godine doneo je

R E Š E NJ E

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 355/22 od 30.09.2022. godine i predmet VRAĆA drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 355/22 od 30.09.2022. godine, preinačena je presuda Osnovnog suda u Paraćinu P2 320/21 od 07.03.2022. godine u stavu prvom i drugom izreke, tako da glasi: Odbija se tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tuženi da se liši roditeljskog prava u delu odlučivanja o promeni prebivališta – boravišta maloletne VV rođene ...2015. godine, i obavezana je tužilja da tuženom nadoknadi troškove parnčinog postupka u iznosu od 201.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je podneo odgovor na reviziju.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/2011 ... 18/2020 – u daljem tekstu ZPP) i utvrdio da je revizija tužilje osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak supružnika razveden je ...2018. godine i maloletni GG rođen ...2001. godine i maloletna VV rođena ...2015. godine povereni su majci, a tuženi je navedenom presudom obavezan da doprinosi izdržavanju maloletne dece. Tužilja živi sa roditeljima, maloletnom VV i jednim sinom, a stariji sin živi kod roditelja tuženog. Tužilja želi da se sa maloletnom VV preseli u ..., gde bi živele u domaćinstvu sa sestrom, zetom i njihovom decom u stanu od 120 m2, da joj je sestra obezbedila posao u piceriji u Nemačkoj u ... i poslala joj garantno pismo. Tužiljina zarada u početku bi bila 800 evra. Tužilja i mal.VV ne znaju nemački jezik, ali bi počele da ga uče kada bi otišla u Nemačku. Mal. VV je upisala prvi razred Osnovne škole „DD“. Tužilja nije dobila garantno pismo za useljenje u Nemačku, jer mora da donese saglasnost za ulazak deteta u Nemačku od drugog roditelja, jer dete ne ide turistički već ide tamo da živi sa njom.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da protivljenje tuženog da da saglasnost za promenu prebivališta deteta, nije u najboljem interesu deteta, a postupanje protivno interesima predstavlja nesavesno vršenje roditeljskog prava koje može da vodi delimičnom lišenju roditeljskog prava, pa je tuženog delimično lišio roditeljskog prava u delu odlučivanja o promeni prebivališta i boravišta deteta.

Drugostepeni sud je smatrao da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je odlučio da tuženog delimično liši roditeljskog prava u delu koji se odnosi na promenu prebivališta-boravišta, pa je presudu preinačio i tužbeni zahtev odbio.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nije potpuno utvrđeno.

Prema članu 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta (Zakon o ratifikacije Konvencije Ujedinjenih Nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ međunarodni ugovori broj 15/90 i „Službeni list SRJ“ međunarodni ugovori broj 4/96 i 2/97) u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira na to da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi ili administrativni organi ili zakonodavna tela, najbolji interesi deteta biće od prvenstvenog značaja. Države članice se obavezuju da detetu obezbede takvu zaštitu i brigu koja je neophodna za njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili drugih pojedinaca koji su pravno odgovorni za dete i preduzimaju u tom cilju sve potrebne zakonodavne i administrativne mere (stav 2.). Ova obaveza preuzeta je članom 6. stav 1. Porodičnog zakona kojim je propisano da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta.

Prema članu 82. stav 1., 2. i 4. Porodičnog zakona (PZ) roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava. Sudska odluka o delimičnom lišenju roditeljskog prava može lišiti roditelja jednog ili više prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, osim dužnosti da izdržava dete. Roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo može biti lišen prava na održavanje ličnih odnosa sa detetom, i prava da odlučuje o pitanjima koja bitno utiču na život deteta. Savesnost, kao pravni standard u vršenju roditeljskog prava, je postupanje u skladu sa dužnostima na način prihvatljiv konkretnim okolnostima. Nesavesnost roditelja mora da se dokaže, a primena istražnog načela iz člana 205. PZ uslovljava obavezu suda da samostalno istražuje i činjenice koje stranke nisu iznele u postupku.

Po stanovištu Vrhovnog kasacionog suda, da bi se zaključilo o savesnosti tuženog, kao roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo, mora se sa sigurnošću utvrditi šta je najbolji interes mal. VV. U tom smislu, nije dovoljno za odgovor o njenom najboljem interesu to što joj u Srbiji nije ugrožena egzistencija i što već pohađa školu u Srbiji. Naime, uskraćivanje saglasnosti za promenu prebivališta ne znači obavezno da roditelj nesavesno vrši roditeljsko pravo i da ga zbog toga treba delimično lišiti roditeljskog prava, posebno ukoliko je uskraćivanje opravdano i u najboljem interesu deteta, jer u konkretnom slučaju tuženom i detetu neće biti onemogućen lični odnos, pa sumnja u te motive nije opravdana. Međutim, za odluku o osnovanosti tužbenog zahteva neophodno je sa sigurnošću utvrditi da li su tužiljini planovi za preseljenje realni, imajući u vidu da će tamo imati pomoć rođene sestre i njene porodice, te okolnost da ne planira preseljenje bez mal. VV. Neophodno je u tom kontekstu utvrditi da li odlasku tužilje sa detetom u Nemačku prethodi dobijanje saglasnosti od oca deteta za promenu prebivališta, odnosno da li je saglasnost tuženog za promenu prebivališta uslov za dobijanje dozvola, jer on uslovljava davanje saglasnosti dobijanjem radnih dozvola. Tužilja nije planirala preseljenje bez deteta, a mal. VV je u potpunosti upućena na majku i zavisi od nje, koja se o njoj stara od rođenja. Tuženi je ponudio da se privremeno stara o mlt VV dok tužilja ne obezbedi uslove za život u Nemačkoj za nju i dete. Međutim, neophodno je da sud ispita realnost takve ponude u situaciji kada se tuženi bavi prevozom, a mal. VV nije imala dugotrajnije kontakte sa ocem i njegovom sadašnjom porodicom. O privremenom staranju o mal. VV od strane oca, kao mogućem rešenju, neophodno je zatražiti i mišljenje mal. VV, da bi se moglo zaključivati o realnosti takve ponude.

Odluka o osnovanosti tužbenog zahteva mora se sagledati sa aspekta prava deteta da se sa majkom preseli u inostranstvo, pod uslovom da je to u njegovom najboljem interesu. Centralna figura ovog postupka je dete i sud je dužan da utvrdi da li interesi roditelja konvergiraju interesima mal. VV, odnosno da li je blagostanje mal. VV razlog za preseljenje u inostranstvo. Da bi dete dalo mišljenje o svom eventualnom preseljenju u inostranstvo i da bi uopšte moglo da ga formira, mora da dobije sve informacije koje su mu u procesu formiranja i izražavanja mišljenja neophodne, što je sve u konkretnom slučaju izostalo.

Iz izloženih razloga, drugostepena presuda je ukinuta, a ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer zavisi od njegovog ishoda, u smislu odredbe člana 163. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku, potrebno je da drugostepeni sud, radi pravilne primene materijalnog prava, upotpuni činjenično stanje, na napred ukazani način.

Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je doneo odluku primenom odredbe člana 416.stav 2. ZPP.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić