Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1120/21 od 12.08.2021. godine, prvim stavom izreke, žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda u delu u kome je usvojen tužbeni zahtev i odlučeno o troškovima postupka potvrđena. Drugim stavom izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, pobijajući je zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...18/20), pa je našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Ukazivanje tuženog na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjene pred drugostepenim sudom je neosnovano, jer u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilji je po osnovu pravnosnažnog rešenja o razvrgnuću imovinske zajednice Osnovnog suda u Novom Sadu P1 196/19 od 12.03.2020. godine, pripalo vlasništvo na 1203/1437 dela parcele broj ..., površine 1437m2, i isključivo vlasništvo na parceli ... površine 664m2. Na osnovu navedenog rešenja podnet je zahtev za upis promene o čemu je izdata potvrda nadležnog RGZ. Tužilja je predmetne parcele stekla nasleđivanjem, a iste se nalaze u vlasništvu porodice tužilje još od njenog dede, a sve do 2000. godine zemljište se koristilo kao poljoprivredno, od kada je osnovna parcela 3575 (od koje su kasnije nastale predmetne parcele) ušla u građevinsko područje. Prema važećem planu Generalne regulacije naseljenog mesta ... kat.parcela broj ... (ranije deo parcele 3575/10) planirana je za površinu javne namene regulaciju ulice ... u ... i privedene faktički nameni od 160m2. Parcela broj ... je važećim planom Generalne regulacije namenjena za Ulicu ... i u prirodi celom svojom površinom od 1437m2 u sastavu je te ulice uz postojeću izgrađenu infrastrukturu (voda, struja, telefon, nasuti tucanik) i koristi je neograničen broj lica za javni saobraćaj, pošto je povezana u sistem ulica preko ... ulice. Tužilji nije isplaćena naknada u novcu za deo zemljišta koji je eksproprisan, niti je za predmetnu parcelu vođen postupak eksproprijacije. Veštačenjem je utvrđena tržišna vrednost parcela spram površine privedene nameni idealnog suvlasničkog dela tužilje (za parcelu broj 3575/12 u delu od 1203/1473m2 koja je privedena nameni u celosti, odnosno za površine od 1203m2 koliki je suvlasnički udeo tužilje i parcelu broj ... koja je privedena nameni u površini od 160m2 od ukupnih 664m2), tako da ukupna tržišna vrednost za 1363m2 (imajući u vidu tržišnu vrednost od 4.962,56 m2) iznosi 6.763.969,28 dinara, pri čemu je veštak uzeo u obzir i vrednost Poreske uprave od 15.04.2019. godine koju je prihvatio prilikom svog obračuna.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilnom primenom materijalnog prava obavezali tuženog da isplati novčanu naknadu tužilji zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, između ostalog, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.) kao i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.).

Odredbom člana 2. stav 1. tačka 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ broj 72/09...145/14) propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju javnih objekata ili javnih površina za koje se utvrđuje opšti interes u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Odredbom člana 10. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, broj 72/11...104/16) pored ostalog, propisano je: da dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, u smislu tog zakona, smatraju se one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom – javni putevi, javne pruge, most i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo (stav 2.); da svako ima pravo da dobro u opštoj upotrebi koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom, odnosno odlukom organa i pravnog lica koja su ta dobra data na upravljanje (stav 5.); da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev puteva II reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj teritoriji se nalaze kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputevi državnog puta I i II), trgova i javnih površina, koji su u svojini lokalne samouprava na čijoj teritoriji se nalaze (stav 7.).

U ovom slučaju, sporno zemljište je planskim aktom – regulacionim planom naselja Veternik određeno za ulicu i saobraćajnicu koju koristi neograničen broj lica za javni saobraćaj i u prirodi jeste ulica koja ima svoj naziv. Zbog toga je ono, saglasno citiranim odredbama Zakona o javnoj svojini, postalo dobro u opštoj upotrebi u javnoj svojini tuženog kao jedinice lokalne samouprave, koje kao ulicu svako ima pravo da koristi na način koji je radi ostvarivanja te namene propisan zakonom i podzakonskim aktima. Na taj način izvršena je „faktička eksproprijacija“ koja nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju zemišta. Tužilja je faktički lišena prava svojine, sa svim atributima iz člana 3. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, i nije dužna da trpi štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji (izuzimanju iz poseda) koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade.

Tuženi je obveznik isplate naknade jer se sporne parcele na kojima je tužilja i dalje upisana kao vlasnik, odnosno korisnik, koriste kao ulica – dobro u opštoj upotrebi i u javnoj svojini, na kojem tuženi ima pravo svojine u skladu sa članom 10. stav 7. Zakona o javnoj svojini. Visina ove naknade, koja tužilji pripada na osnovu člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju i na osnovu člana 58. Ustava Republike Srbije, određena je prema tržišnoj vrednosti zemljišta prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka koji su sudovi prihvatili, a tuženi nije predložio novo veštačenje u smislu člana 271. ZPP.

Imajući izloženo u vidu, nisu osnovani revizijski navodi tuženog o pogrešnoj primeni materijalnog prava, zasnovani na stavu revidenta da tuženi nije obveznik naknade, jer nijednom svojom radnjom nije deposedirao tužilju. Tuženi je titular prava javne svojine na spornom zemljištu koje je faktički (bez pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji, odnosno izuzimanju iz poseda) pretvoreno u dobro u opštoj upotrebi – ulicu, a isto za takvu namenu predviđeno je odgovarajućim planskim aktom.

Neosnovani su navodi revizije kojima se osporava pravilna primena materijalnog prava. Ovo tim pre, što se u reviziji ponavljaju navodi koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje navode je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje ovaj sud u svemu prihvata. U preostalom delu revizija osporava pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja i stavlja primedbe na ocenu dokaza iz člana 8. ZPP, zbog kojih se revizija ne može izjaviti prema članu 407. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić