Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić, Danijele Nikolić, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Aleksandra Jasika advokat iz ..., protiv tuženih „Železnice Srbije“ AD Beograd i Akcionarskog društva za upravljanje javnom železničkom infrastukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ Beograd, radi naknade štete na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 631/20 od 28.02.2020. godine, u sednici veća održanoj dana 21.01.2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 631/20 od 28.02.2020. godine.

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 631/20 od 28.02.2020. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2711/18 od 24.09.2019. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2711/18 od 24.09.2019. godine, stavom prvim i drugim izreke, odbijeni su kao neosnovani tužbeni zahtevi tužioca AA (pogrešno označenog kao AA1) kojim je tražio da se obavežu tuženi da tužiocu, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od maja 2015. godine do septembra 2015. godine solidarno isplate iznose navedene u ovim stavovima izreke sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa pa do isplate. Stavom trećim i četvrtim izreke, odbijeni su kao neosnovani tužbeni zahtevi tužioca AA kojim je tražio da se obaveže tuženi Akcionarsko društvo za upravljanje javnom železničkom infrastukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ da tužiocu, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od septembra 2015. godine do februara 2018. godine, isplati iznose navedene u ovim stavovima izreke sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa pa do isplate. Stavom petim i šestim izreke, odbijeni su kao neosnovani tužbeni zahtevi tužioca BB kojim je tražio da se obavežu tuženi da tužiocu, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od maja 2015. godine do septembra 2015. godine, solidarno isplate iznose navedene u ovim stavovima izreke sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa pa do isplate. Stavom sedmim i osmim izreke, odbijeni su kao neosnovani tužbeni zahtevi tužioca BB kojim je tražio da se obaveže tuženi Akcionarsko društvo za upravljanje javnom železničkom infrastukturom „Infrastruktura železnice Srbije“ da tužiocu, na ime naknade troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od septembra 2015. godine do februara 2018. godine, isplati iznose navedene u ovim stavovima izreke sa zakonskom zateznom kamatom od dana dospelosti svakog pojedinačnog iznosa pa do isplate. Stavom devetim izreke, odbijen je zahtev tužilaca za naknadu troškova postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 631/20 od 28.02.2020. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2711/18 od 24.09.2019. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužilaca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, sa predlogom da se o reviziji odluči primenom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18, 18/20 – u daljem tekstu: ZPP), posebna revizija se može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i kada je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije, Vrhovni kasacioni sud ceni u veću od pet sudija.

Postupajući na osnovu navedene zakonske odredbe Vrhovni kasacioni sud je, imajući u vidu različitu praksu apelacionih sudova u istoj činjenično-pravnoj situaciji ali i praksu Vrhovnog kasacionog suda u ovoj vrsti sporova, dozvolio odlučivanje o posebnoj reviziji tužilaca i odlučio kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužilaca osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su do 31.08.2015. godine bili u radnom odnosu kod tuženog „Železnice Srbije“ AD, a na osnovu Aneksa ugovora o radu od 01.09.2015. godine u radnom odnosu kod tuženog Akcionarskog društva za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“, nastalog statusnom promenom izdvajanja uz osnivanje više privrednih društava. Kolektivnim ugovorom tuženog „Železnice Srbije“ AD od 30.11.2002. godine sa aneksom od 26.07.2006. godine predviđeno je da je u vrednost jednog radnog časa za obračun i isplatu zarade (za period januar - jun 2006. godine u iznosu od 53,50 dinara i za period jul - decembar 2006. godine u iznosu od 56,00 dinara) uključena mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za korišćenje godišnjeg odmora, svedena na jedan radni čas. Isto je predviđeno Kolektivnim ugovorom tuženog „Železnice Srbije“ AD od 24.03.2015. godine, usvojenog nakon statusnih promena tog privrednog društva, koji se primenjuje i na zaposlene preuzete kod tuženog Akcionarskog društva za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom „Infrastruktura železnice Srbije“. Iz obračunskih lista ne može se utvrditi da li je u vrednost jednog radnog časa sadržan i iznos troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev tužilaca za isplatu po traženim osnovama sa obrazloženjem da bez obzira što visina spornih troškova nije nominalno izražena, to ne znači da je poslodavac ovo pravo uskratio zaposlenima. Po shvatanju sudova, slobodnom voljom učesnika kolektivnog pregovaranja, aneksom kolektivnog ugovora iz 2006. godine i kolektivnim ugovorom iz 2015. godine, ugovoreno je da je naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora uključena u vrednost jednog radnog časa, odnosno u osnovnu zaradu tužilaca, zbog čega tužbeni zahtev za isplatu ovih naknada nije osnovan, a činjenica da njihova visina nije nominalno izražena ne znači da su tuženi uskratili pravo tužilaca na ove naknade.

Revizijom tužilaca, po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu trošokva u vezi sa radom. Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 61/05), koji se primenjuje od 01.01.2006. godine, predviđeno je i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačke 5. i 6) koje moraju biti iskazane u obračunskim listama zaposlenih. Poslodavcu je ostavljena mogućnost da svojom odlukom odredi visinu tih naknada, ali ona mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Aneksom kolektivnog ugovora tuženog („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 4/06), odredbom člana 2. izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora tako što je predviđeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanje za ishranu u toku rada i primanje za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom člana 5. stav 1. aneksa izmenjena je odredba člana 61. Kolektivnog ugovora tako što je određena vrednost radnog časa za obračun i isplatu zarade za period januar - jun i jul - septembar 2006. godine, a stavom 6. istog člana propisano je da je u vrednost jednog radnog časa uključena i vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknade regresa za godišnji odmor, svedena na jedan radni čas.

Iz ovakvog određenja vrednosti radnog časa ne može se utvrditi koji iznos predstavlja naknadu za troškove ishrane i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, jer isti nisu iskazani u nominalnim iznosima. Tuženi tokom postupka nisu dostavili sudu odluku o visini ovih naknada, iz čega se može osnovano zaključiti da takvu odluku nisu ni doneli. To ne isključuje pravo tužilaca na isplatu ovih naknada, a ne može se prihvatiti da su tužiocima ove naknade isplaćene kroz visinu cene rada, s obzirom da se tuženi nisu izjasnili o njihovoj visini, niti je iznos naknade za regres i troškova za ishranu u toku rada nominalno iskazan u platnoj listi tužilaca, kako je to predviđeno Zakonom o radu. S toga se može zaključiti da su tuženi, u pogledu isplate srodnih nakanda, zakonske odredbe primenjivali na štetu tužilaca.

Iz navedenih razloga, presude nižestepenih sudova su morale biti ukinute u označenim delovima i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

U ponovljenom suđenju prvostepeni sud će, imajući u vidu da Aneks kolektivnog ugovora tuženog iz 2006. godine i Kolektivni ugovor iz 2015. godine ne sadrži konekretnu regulativu koja utvrđuje visinu spornih naknada, odlučiti o pravu tužilaca na njihovu isplatu i visini koja je utvrđena veštačenjem u dve varijante, prema parametrima iz ranijeg Kolektivnog ugovora tuženog, odnosno Opšteg kolektivnog ugovora.

Zbog ukidanja odluke o glavnoj stvari, ukinuta je i odluka o troškovima postupka kao sporednom potraživanju.

Shodno izloženom, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić