Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, odluke sadržane u drugom stavu izreke, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog čienjničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 41. stav 4. Zakona o zabrani diskriminacije i člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 125/04 i 111/09-ZPP) koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/11), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nisu osnovani navodi tuženog o učinjenoj bitnoj povredi odredaba parničnog postupka iz tačke 10. stava 2. navedene odredbe (u reviziji pogrešno označena kao bitna povreda parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. važećeg Zakona o parničnom postupku). Između ove parnice, u kojoj je tuženo pravno lice - Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Beogradu i pravnosnažno okončane parnice u predmetu Višeg suda u Beogradu P 635/14, u kojoj je tuženo fizičko lice - raniji dekan tog fakulteta, nema identiteta stranaka da bi postojala pravnosnažno presuđena stvar u smislu člana 346. stav 2. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod tuženog do 29.09.2005. godine. Radni odnos tužioca prestao je na osnovu sporazuma stranaka. Po nalogu tadašnjeg dekana tuženog od 25.05.2006. godine, izdatog radnicima zaposlenim na radnom mestu ..., tužiocu nije dozvoljen ulazak u zgradu fakulteta bez prethodne saglasnosti dekana ili nekog od prodekana. Tužiocu je ulazak u zgradu zabranjen i odlukom dekana tuženog od 27.02.2009. godine. Zbog toga je, sve do 2011. godine, samo za tužioca vođena evidencija o ulasku u zgradu - kada je i sa kim ušao u zgradu, odnosno kada je zgradu napustio. Po prestanku radnog odnosa tužilac je više puta dolazio u zgradu fakulteta, ispred zgrade organizovao proteste i postavljao letke i pamflete uvredljive sadržine po određene zaposlene kod tuženog. Više puta je, na poziv zaposlenih kod tuženog, intervenisala i policija. Tužilac je vodio i nekoliko postupaka protiv zaposlenih na fakultetu.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je tuženi diskriminatorski postupao prema tužiocu, što je u suprotnosti sa članom 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, članu 21. Ustava Republike Srbije i članu 17. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije. Zbog toga su sudovi zaključili da tužilac ima pravo i na naknadu nematerijalne štete čiju visinu je drugostepeni sud, primenom člana 200. Zakona o obligacionim odnosima, snizio sa iznosa od 100.000,00 dinara, koji je dosuđen prvostepenom presudom, na iznos od 60.000,00 dinara.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se izjavljenom revizijom ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, zbog čega činjenično stanje nije u potpunosti i pravilno utvrđeno.

Zabrana diskriminacije predstavlja jedno od osnovnih načela Ustava Republike Srbije. Članom 21. Ustava utvrđeno je da svako ima pravo na jednaku zakonsku zaštitu bez diskriminacije (stav 2) i da je zabranjena svaka diskriminacija, neposredna ili posredna, po bilo kom osnovu a naročito po osnovu rase, pola, nacionalne pripadnosti, društvenog porekla, rođenja, veroispovesti, političkog ili drugog uverenja, imovnog stanja, kulture, jezika, starosti i psihičkog ili fizičkog invaliditeta (stav 3). U članu 1. Protokola 12. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda utvrđena je opšta zabrana diskriminacije u ostvarivanju svakog prava koje predviđa zakon, tako što je propisano da će se svako pravo koje zakon predviđa ostvarivati bez diskriminacije po bilo kom osnovu, kao npr. po rasi, boji kože, veroispovesti, političkom i drugom uverenju, nacionalnom ili društvenom poreklu, povezanosti sa nacionalnim manjinama, imovini, rođenju ili drugom statusu (stav 1), te da javne vlasti neće ni prema kome vršiti diskriminaciju po osnovima koji su pomenuti u stavu 1. (stav 2).

Pojam diskriminacije i diskkriminatorskog postupanja sadržan je u članu 2. stav 1. tačka 1. Zakona o zabrani diskriminacije. Prema toj odredbi, pod navedenim pojmovima podrazumeva se svako neopravdano pravljenje razlike ili nejednako postupanje, odnosno propuštanje (isključivanje, ograničavanje ili davanje prvenstva) u odnosu na lica ili grupe lica, kao i na članove njihovih porodica ili njima bliska lica, na otvoren ili prikriven način, a koja se zasniva na rasi, boji kože, precima, državljanstvu, nacionalnoj pripadnosti ili etničkom poreklu, jeziku, verskim ili političkim ubeđenjima, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, imovnom stanju, rođenju, genetskim osobenostima, zdravstvenom stanju, invaliditetu, bračnom i porodičnom statusu, osuđivanosti, starosnom dobu, izgledu, članstvu u političkim, sindikalnim i drugim organizacijama i drugim stvarnim, odnosno pretpostavljenim ličnim svojstvima.

Nižestepeni sudovi su odluku u ovom sporu doneli na osnovu označenih odredbi Ustava i Protokola 12. uz Evropsku konvenciju, ali i primenom člana 17. stav 2. Zakona o zabrani diskriminacije kojim je propisano da svako ima pravo na jednak pristup objektima u javnoj upotrebi (objekti u kojima se nalaze sedišta organa javne vlasti, objekti u oblasti obrazovanja, zdravstva, socijalne zaštite, kulture, sporta, turizma, objekti koji se koriste za zaštitu životne sredine, zaštitu od elementarnih nepogoda i slično), kao i javnim površinama (parkovi, trgovi, ulice, pešački prelazi i druge javne saobraćajnice i sl.) u skladu sa zakonom.

Međutim, za primenu navedene zakonske odredbe bi bilo nužno utrditi da li je tužilac, zabranom ulaska u zgradu tuženog fakulteta bio stavljen u nepovoljniji položaj, odnosno diskriminisan po osnovu nekog od njegovih ličnih svojstava, jer je u suštini pojma diskriminacije i diskriminatorskog postupanja pravljenja razlike ili nejednako postupanje zasnovano na nekom od ličnih svojstava diskriminisanog lica.

Iz tog razloga, nižestepene presude su morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje radi utvrđenja navedene bitne činjenice - ličnog svojstva tužioca, kao osnova za nejednako, odnosno diskriminatorsko postupanje tuženog u odnosu na njega.

Ukinuta je i odluka o troškovima postupka, kao o sporednom potraživanju koje zavisi od uspeha stranaka u sporu - odluke o glavnoj stvari.

Shodno izloženom, na osnovu člana 407. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić